Da li ponekad imate utisak da se u ovoj našoj zbilji ništa ne mijenja i da stalno jedan te isti Murta smenjuje jednog te istog Kurtu? Ako imate, onda ste se možda i zapitali ko su ti antologijski Kurta i Murta koji zloupotrebljavaju istog konja, kad je situacija takva da jedan mora da sjaše da bi drugi uzjahao.
Sjaši Kurta da uzjaši Murta upotrebljava se u slučajevima kada treba zaključiti da se promjenama konkretnih protagonista vlasti i moći ništa ne mijenja. U RSANU pod odrednicom Kurta nalazimo definiciju ovog izraza: kaže se kada smjena ličnosti na vlasti, na kakvom položaju uopšte, društvena ili politička promjena ne predstavlja suštinsku promjenu odnosa, ne donosi poboljšanje prilika i sl.
O ovom frazeologizmu pisali su Egon Fekete i Mato Pižurica. Fekete ga je svrstao u kategoriju frazema u kojima antroponimi (dakle Kurta i Murta) nemaju nikakvu anegdotsku ili istorijsku podlogu i ne odnose se na konkretne ličnosti, već egzistiraju iz silabično-metričkih razloga, kao npr. i frazeologizmi tata-Mata, Cile-Mile, hajde Jovo nanovo i sl. Dakle, samo rima i ponavljanje glasova uslovilo je izbor Kurte i Murte.
Pižurica dodaje da Kurta (u značenju vuk) i Murta (hip. od Murat) očigledno pripadaju korpusu prepoznatljivih orijentalnih imena turskog porijekla, te da se njihova upotreba ovdje može razumjeti kao prokletstvo nepromjenjivosti, najprije u doslovnom ropstvu, a kasnije u najrazličitijim vidovima podređenosti i obespravljenosti.
Literatura:
Mato Pižurica, Frazeologizmi: (1) Sjaši Kurta, a uzjaši Murta i (2) Obiti Skordu i Modru, Južnoslovenski filolog LXIV, 2008, 301-305.
Egon Fekete, Antroponimski elementi u srpskohrvatskim frazeološkim i gnomskim obrtima, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku XXVII-XXVIII, 1984, 835-843.
Kurt na turskom znači isto što i kuyrak (kurjak), dakle vuk. Od tuda i prezimena u hrvatskom jeziku Kurtović, a u albanskom Kurti. Za Murtu ne znam što znači, osim što znam da postoji prezime Murtić. Slikar Edo Murtić na primjer.