Iako među glasačima u Republici Srpskoj dominira uvjerenje da je tokom prethodnih ciklusa viđena svaka vrsta egzibicionizma političara i da više nisu mogući pomaci u toj disciplini, u izbornoj noći između 2. i 3. oktobra ipak je ostvaren nadrealni iskorak iz kolotečine. Jer, vodeće ličnosti opozicije u RS ponudile su sopstvenom biračkom tijelu svojevrsnu utješnu nagradu, vođene rezonom – ako nismo u stanju da preuzmemo vlast u naredne četiri godine, možemo to da učinimo bar unutar intervala od četiri sata.
I zaista, u rasponu između 21 časa u nedjelju uveče i 60 minuta poslije ponoći, sve je išlo u prilog ovakvom teatru. S obzirom na činjenicu da su se oba bloka u startu složila da je Željka Cvijanović komotno savladala Mirka Šarovića u nadmetanju za srpskog člana Predsjedništva BiH, svi pogledi bili su usmjereni prema trci za predsjednika RS. A tu se dešavalo malo čudo – Branislav Borenović i Igor Crnadak, uz asistenciju Milana Radovića, u kratkim razmacima saopštavali su brojeve glasova i procente koji sugerišu neveliku, ali dovoljnu prednost Jelene Trivić nad Miloradom Dodikom.
Jeste, bilo je nerealnog optimizma i u ranijim epizodima, iz prethodne decenije, ali sada je uistinu sve imalo novu dimenziju, pošto je rastuća euforija u opozicionim redovima oko ponoći imala krešendo. Proglašen je siguran trijumf, Jelena Trivić je – čak u pratnji supruga, što je svemu davalo državničku notu u začetku – održala pobjednički govor. A onda je, da bi „pozorištance Puž“ bilo kompletno, slavlje ispred stranačkih prostorija preraslo u slavljeničku kolonu koja paradira centrom Banjaluke, a tačku na „i“ stavili su trubači u pratnji radosnih aktivista, a vjerovatno i određenog broja običnih smrtnika, spremnih da povjeruju u frapantni preokret.
Osim orkestra, sa starogradskim evergrinom „O, Jelo, Jeleno“, dominantnim na repertoaru, do sada ipak nije viđena asistencija vlasti u opozicionoj jednočinci. A desila se, budući da se tokom cijele večeri, osim portparola vodeće vladajuće stranke Radovana Kovačevića, niko nije pojavljivao pred televizijskim kamerama. Usamljeni „glasnogovornik“ je ponavljao opšta mjesta o pobjedi kandidata vladajućeg bloka, ne baš naročito potkrepljena ciframa, ali nije ostavljao naročito uvjerljiv utisak.
Cjelovečernja konspiracija tandema Dodik – Cvijanović pojačala je uvjerenje da je prva karika ovog lanca stvarno pred porazom, do te mjere da je čak i među značajnim brojem simpatizera vlasti počela da raste panika. Čak i konačno pojavljivanje dvočlanog vrha ove piramide pred novinarima, u sitnim satima, nije naročito promijenilo do tada sklopljen mozaik u najvećem dijelu publike, jer je mantra o pobjedi koju je Dodik tada izgovorio više zvučala kao puki inat ili, eventualno, inercija dok se ne sklopi kakva-takva izlazna strategija, dok su ukupni blijedi efekat ovakvog nastupa učvršćivali kiseli izrazi lica i pokisle fizionomije u neposrednom okruženju uobičajeno drčnog lidera.
Međutim, u sitnim satima, završava se ova neobična simbioza euforične opozicije i deprimirane vlasti. Dodik je oko 2.30 iza ponoći već bio nedvosmisleno samouvjeren, a njegova konkurencija, nakon višečasovnog slavlja, već je, po svemu sudeći, otišla na počinak. To je, ispostaviće se, bilo kobno po njih, pošto su prvi zvanični rezultati, objavljeni ujutro, dali za pravo Dodikovim, a ne opozicionim statističkim projekcijama. Prednost nad Trivićevom od oko 30.000 glasova nije osjetnije promijenjena ni prilikom kasnijeg oglašavanja CIK-a, kasno popodne u ponedjeljak, a tek u to doba mogla su da se čuju negodovanja u redovima opozicije zbog (ne)očekivanog raspleta.
Otvoreno je pitanje – da li se u toku noći desila krupna krađa glasova? Nema dileme da nelegalnosti jeste bilo, samo je pitanje njihovih dimenzija. Tužilaštvo BiH i SIPA pominju tek skromnih 27 prijava tokom izbornog dana, a koalicija “Pod lupom”, koja okuplja nevladine organizacije fokusirane na izborni proces, pominje 97 slučajeva sa takvim predznakom. Budući da ni opozicionari u RS nisu imali krupnije primjedbe na sam tok izbornog dana, sve to sugeriše zaključak – ukoliko je bilo krupnijeg falsifikovanja izborne volje građana Srpske, ono se desilo u toku noći između nedjelje i ponedjeljka.
Matrica je jasna, a o njoj je čak i javno progovorio famozni predsjednik biračkog odbora u Krajišniku kod Gradiške, rodnom selu majke Jelene Trivić. Navodno umorni stariji čovjek “greškom” je sveo saldo poznate “komšinice” na nulu, a njene glasove prebacio Zoranu Kaliniću, čija se fantomska stranka – sada je već simptomatično, pa i tragikomično – zove “Naša priča RS”.
Najbizarniji dio njegovog naknadnog tumačenja jeste to da je, kad je već klupko manipulacije počelo da se odmotava, pokušao da ispravi “previd” u komunikaciji sa CIK-om, ali mu je, navodno, rečeno, da nisu moguće nikakve preinake i da se u takvim situacijama glasanje ponavlja. Jedan ovakav skandal, naravno, ne čini proljeće za opoziciju, zbog čega su sve oči usmjerene ka već dobro poznatim “zonama sumraka” za izborne manipulacije kao što su Doboj i Zvornik.
Ipak, prije nego što postane jasno u kojem pravcu se kreće ova kontroverza, neophodno je ukazati na činjenicu da nijedno od dva moguća i logična tomačenja ponašanja vodećih opozicionara u izbornoj noći nimalo ne idu u prilog toj garnituri. Jer, ukoliko su, u satima kada su slavili na banjalučkim ulicama, znali da je po njih nepovoljan odnos snaga u do tada prebrojanim glasovima, a ipak su pustili pristalice da se blamiraju sa trubačima, onda su krajnje beskrupulozni. S druge strane, ako su njihova saznanja o rezultatima do prvih poslijeponoćnih sati bila uistinu takva kakvim su ih prezentovali javnosti, pa su opušteno otišli da kunjaju snovima pravednika, onda su potpuno nekompetentni za ozbiljno političko djelovanje, posebno u dobro poznatim perverznim “specifičnostima” prostora RS i BiH.
Čak je i laicima sasvim jasno da je znatno smanjen manevarski prostor za otvorene izborne otimačine pri dnevnoj svjetlosti. Ipak, nevjerovatno je da pažnja opozicionih „eksperata“ nije bila usmjerena na ključni momenat – slanje podataka o izbornom rezultatu sa birališta u CIK. Nakon svih negativnih iskustava u ranijim situacijama, onaj ko nije u stanju da kompletnu stranačku infrastukturu, odnosno sve posmatrače i članove tijela nadležnih za izborni proces, angažuje na kontroli upravo tog segmenta, zaista zaslužuje da neslavno propadne, makar bio žrtva opsežnog kriminalnog poduhvata. Ako se dopusti raznim opskurnim „stevanima“ da već verifikovane izborne rezultate „sami kao duhovi“ – kako vole da kažu sportski komentatori – šalju u CIK, uz sva moguća precrtavanja i dopisivanja koja im padnu na pamet, strana koja to dozvoli ne zavrijeđuje ni gram razumijevanja. Pogotovo ako postoje indicije da nije u pitanju izolovani incident, već matrica ponovljena na popriličnom broju adresa.
Među živima nije više znameniti srpski pisac koji je, sa drugim povodom, formulisao sintagmu da mu je „strepnja veća od nade“, ali je ova teza najsuvislija reakcija trezvenih posmatrača, sklonih opoziciji, dok se čekaju reakcije prvenstveno PDP-a, ali i CIK-a, na postizborni galimatijas u Srpskoj. Tim prije ako se zna da ni prve, ni druge, u doslovno svim ranijim situacijama ove vrste nikada nije karakterisala ključna osobina koja bi garantovala preokret u trci za predsjednika RS, a to je – brzina. Mada partijske kolege Jelene Trivić za sada tvrde da će prevrnuti nebo i zemlju dok točak istorije ne vrate u pobjedničke sate nedjelje uveče, umjesto luzerske smutne zore u ponedjeljak, od toga neće biti ništa ako se čitava saga pretvori u sporovoznu administrativnu trakavicu, čije se trajanje mjeri u sedmicama, a još vjerovatnije u mjesecima. A trenutno postoje sve predispozicije da bude upravo tako, ma koliko trougao Borenović – Crnadak – Trivić deklarativno bio sklon radikalnom rješenju, obznanjenom u prijateljskim medijima, uz pozivanje na nezvanične izvore – da CIK navodno razmatra poništenje izbora za predsjednika RS u Doboju i Zvorniku, a moguće i na teritorije čitave Republike, zbog čak 80.000 spornih glasova, odnosno 32.000 volšebno poništenih listića sa zaokruženim imenom Trivićeve.
Dovoljno je samo prisjetiti se hronoloških odrednica u jedinoj uspješnoj „pobuni“ sa ovakvom podlogom, a to su bili posljednji lokalni izbori u Doboju i Srebrenici. U tim lokalnim zajednicama, glasanja su održana, kao i u čitavoj RS i BiH, 15. novembra 2020. Tek 2. februara, dakle, nakon dva i po mjeseca, CIK je odlučio da se ponovo izađe na birališra, i to 21. februara, znači, poslije više od tri mjeseca. U svakom slučaju, period dovoljan da se „osumnjičena“ strana potpuno konsoliduje, a da „ofanzivna“ ekipa u suprotnom uglu ringa ne napravi ništa više od djelimičnog saniranja ranije štete.
U sjenci duela za predsjedničku funkciju, u RS su ostali svi ostali aspekti izbora, pa i važan momenat – da je opozicija opet sve karte bacila na trku za inokosne funkcije, a zanemarila pohod ka skupštinskoj većini. Koja je, očito, prepuštena bez ozbiljne borbe, ako se imaju u vidu prve procjene da će SNSD imati u NSRS 29 poslanika, a sa saveznicima iz US, SP, NPS i DEMOS-a 47. Odnosno, da SDS, PDP i Vukanovićeva lista, čak i ako im se pridodaju DNS, SPS i bošnjački blok, neće preći 36 mandata. Rezon opozicionog vrha nije bio potpuno lišen uzemeljenja, a počivao je na pretpostavci – ako dobijemo predsjednika RS, najveći dio koalicionih partnera SNSD-a pretrčaće na našu stranu. Ali, u takvim koordinatama, nema „plana B“, pa se ruši čitava zamisao ako se ne realizuje osnovna postavka.
U svemu tome, „slobodni strijelac“ iz Trebinja je, ipak, bio izuzetak od pravila opozicione ravnodušnosti, imajući u vidu minimum od četiri poslanika, ostvaren sa skromnim resursima, uz četvrto mjesto u trci za Parlament BiH, kao i iznenađujuće visoku treću poziciju nakon izjašnjavanja na banjalučkim biralištima. Ma šta ko mislio o Nebojši Vukanoviću, nema sumnje da je među biračima sklonim opoziciji bilo dovoljno spremnih da podrže ljude sa njegove liste, koji se, i po načinu života i po nesklonosti trulim kompromisima, najviše razlikuju od vladajuće strukture i njenih pandana iz opozicionog mejnstrima. A u takvoj „truleži“ je, nije na odmet dodati, 2022. prednjačio SDS, imajući u vidu mizeran, od starta neizbježan ishod kandidature Mirka Šarovića, pometenog od blijede Željke Cvijanović.
Nije potrebna velika mudrost da se shvati da je u RS najrealnije kladiti se na najgore scenarije, sa stanovišta opozicionih birača, odnosno idealne, iz ugla glasača opredijeljenih za Dodika. A to su beskonačna proceduralna nadgornjavanja koja će dobiti rasplet u momentu kad već svima bude svejedno šta se desilo sa izborima za predsjednika RS 2. oktobra.
Takođe, nije neophodna ni naročita „petlja“ za cipelarenje potrošene opozicije, sposobne samo da vikne „hop“ prije nego što skoči, odnosno da šenluči sa trubačima i ode na spavanje u trenutku kad tek počinje da se „radi radnja“. Ali, ako se ispostavi da taj milje brzopotezno odustaje od ulaska u „osinje gnijezdo“ izbornih manipulacija i okreće se prozaičnoj namjeri da se „skući“ u institucijama BiH, onda će svi nezadovoljni „zečevi“ među običnim smtnicima u RS imati ozbiljan povod da na „mrtvog vuka“ dosadašnje opozicije izvade „onu stvar“. I da zatraže da se idući put izborna pravila u RS vrate na „podešavanja“ iz 1945. godine, kada se u tek formiranoj FNRJ moglo birati samo između liste Narodnog fronta pod kontrolom KPJ i opcije za njene malobrojne protivnike. A ona je, pošto taj dio populacije nije imao političke predstavnike, nosila sasvim odgovarajući naziv i za aktuelni period – „ćorava kutija“.
Moja Hercegovina
Ostavi komentar