Trebinje je kroz vjekove imalo burnu istoriju. Ovuda su još od rimskog doba vodili važni trgovački putevi, a posebnu ulogu svakako je imala i blizina Dubrovnika, godinama jednog od vodećih trgovačkih centara na ovom dijelu Balkana. Trebinje se prvi put spominje u X vijeku kod Konstantina Porfirogenita pod nazivom Tribunia, koji se kasnije promijenio u Travunija. Današnji naziv datira iz XVI vijeka.
Iliri su naseljavali srednji i sjeverozapadni dio Balkanskog poluostrva i poznati su kao najstariji stanovnici stare Travunije.
Grci se naseljavaju u primorju uz Ilire u VII vijeku p.n.e. Oni su osnovali jedno naselje na Hvaru, a zatim Epidaurus — Cavtat, Trangurion — Trogir i dr. Iz ovih naselja prodirala je grčka kultura duboko u unutrašnjost zemlje. Dokazi o prisustvu Grka na ovim prostorima nalaze se u topografskim imenima. Na primjer ime naselja Lastva pored Trebinja potiče od grčke riječi Leusinium. I ime planine Leotara iznad Trebinja je takođe Grkčkog porijekla (Leutar ili Levtar potiče od komparativa grčke riječi leios = svijetao-go; u komparativu leioteros = svjetliji). Dakle pravilan naziv za ovo brdo jeste Leutar, a ne Leotar, ali u narodu ipak preovlađuje ime Leotar.
Kelti su oko 280. godine p.n.e. su prešli iz srednje Evrope na Balkan, ali o ovom događaju postoji veoma malo podataka.
Rimljani se prvi put pojavljuju na istočnoj obali Jadranskog mora 228. g. p.n.e., ali su tek 78.god. p.n.e. uspjeli da savladaju ilirsku državu. Poslije nekoliko neuspjelih ilirskih ustanaka Rimski vojskovođa Tiberije je podijelio zemlju u dvije provincije: Dalmaciju i Panoniju. Dalmacija je obuhvatala teritoriju od Raške do Drima i od Jadranske obale do Ibra i Kolubare na istoku. Dobila je ime po ilirskom plemenu Delmatima. U njenom sastavu je bila i Travunija.
Ime Travunija potiče od novog čitanja grčke riječi Trabunia koja pak znači Zahumlje, predio iza huma, odnosno planine.
Nakon odlaska Langobarda iz Panonije u Padovsku ravnicu 568.god. u Panoniju dolaze Sloveni. U isto vrijeme sa istoka dolaze tatarski Avari ili Obri. Oni zajedno sa Slovenima vrše upade u carstvo i pljačkaju ga. Sloveni su u prvoj polovini VII vijeka zavladali Balkanskim poluostrvom.
Slovenska plemena su se u VII i VIII vijeku počela se okupljati oko dva politička središta — Hrvata i Srba. Tako su nastale na jugozapadu Hrvatska, a njoj na jugoistoku Srpska država. Hrvatska država je nastala između Zrmanje i Cetine, i dalje u brdsku unutrašnjost; a srpska država između Pive, Tare i gornje Drine. Travunija se ovdje lagano gubi, a nestaje tek pod Osmanlijama.
Sloveni postepeno prihvataju hrišćanstvo, ali ne bez teškoća. Smatra se da su Trebinjani pokršteni 879.god. u vrijeme vladavine vizantijskog cara Vasilija I Makedonca (867—886).
Isprva je Trebinje bilo mjesto jedne župe, koja se je vremenom razvila i preobrazila u Travuniju. Travunija je obuhvatala sljedeće područje: na sjeveru do Gatačkog Polja, na jugu sve do mora, na istoku do Banjana, a zapadna granica išla je od Dubrovnika preko Popova polja i Ljubinja na Gatačko Polje. U Kotorskom zalivu trebinjskoj oblasti pripadao je čitav dio od Sutorine do iza Risna, a sjevernije odatle van Boke cijeli Konavli.
Od prvih poznatijih travunjskih knezova spominju se u IX vijeku Krajina, Pavlimir i sin mu Tješimir. U X vijeku Travunijom vladaju zahumski knezovi Viševići. U ovom periodu Travunija se počinje nazivati i Trebinjska oblast.
Godine 1168.god. Zetom i Travunijom zavladao je Stefan Nemanja, raški veliki župan.
Stefan Nemanja je postavio svoga brata Miroslava za zahumskog kneza sa stolicom u Stonu. Miroslav stupi u rodbinske veze sa bosanskim banom Kulinom, uzevši njegovu sestru za ženu. Miroslavljeva žena kao i njen brat ban Kulin davali su podršku bogumilima. A kako je u ovo vrijeme Stefan Nemanja protjerao bogumile iz svoje države oni su našli sklonište kod Miroslava u Zahumlju. Tako se bogumilska vjera počela naglo širiti po Zahumlju. Ovaj vjerski pokret je uticalo i na Miroslava i on iz Stona protjera katoličkog biskupa. Zbog ove podrške bogumilima, a po nagovoru pape, Andrija, vojvoda Hrvatske i Dalmacije, udari na Zahumlje i pripoji ga Hrvatskoj državi (1198—1210. god.). Miroslavu je ostao Ston i poluostrvo Rat, a Andrija tako postade susjed Travuniji. Godine 1210. Stefan je povratio natrag čitavo Zahumlje. Zatim su Zahumljem opet zavladali Miroslavljevi potomci. U vrijeme Nemanje Trebinjem vlada njegov najstariji sin Vukan.
Sin Stefana Nemanje, Rastko Nemanjić (sv. Sava) osnovao je 1219. god. Zahumsku episkopiju sa sjedištem u Stonu. Godine 1321. Stefan Dečanski je prenio stolicu Zahumske episkopije u Srbiju, jer Travuniju bila preplavila bogumilska vjera. U prvoj polovini XIV vijeka car Dušan Silni je osnovao novu episkopiju u Mileševi. Mileševski episkop je za vrijeme turske najezde u XVI vijeku prešao u Tvrdoš (1509.god.) i tu se prozvao zahumskim episkopom.
Crnač u Bihovu sa ruševinama dominikanskog manastira sv. Petra de Campo po popu Dukljaninu bili su grobištima zetskih knezova. Toma Arhiđakon kaže da je u sv. Petru de Campo stolovao katolički biskup trebinjske biskupije i to od 1076. god. pa sve do 1254. kada je biskup prognan. Nema podataka ko ga prognao. Ali od ovog vremena trebinjski biskupi stoluju u Dubrovniku. Ova je opatija dominikanska. Još u vrijeme Tvrtka I spominje se kao trebinjsko-mrkanski biskup Ratko (umro 1393. god.). Kao biskup sjedio je u Dubrovniku. Naslov trebinjskog biskupa očuvao se je do danas u nazivu duvanjsko-trebinjskog biskupa, koji sada residira u Mostaru.
Trebinje je neprekidno bilo u vlasti Nemanjića od 1168. god. sve do smrti cara Dušana Silnog. Poslije njega Trebinje često mijenja gospodare. Još za Dušanova sina Uroša IV Trebinje je palo pod vlast carskih srodnika Vojinovića, zatim Nikole Altomanovića, zatim Balšićima, a 1378. god. ga zauzima bosanski kralj Tvrtko I. Od toga je vremena Trebinjska oblast sastavni dio bosanske države.
Po smrti Tvrtkovoj 1391.god. u Bosni su nastali nemiri i borbe oko prestola između velmoža: Hrvoje Vukčić-Hrvatinić, Sandalj Hranić i Pavle Radinović. Tako nastaje veliki metež u državi.
Trebinjska oblast bila je pod Pavlovićima. Za vrijeme bosanskih meteža, Dubrovčani su uspjeli da poslije dugih pregovora 1419. g. do 1426. g. kupe Konavle od dvojice bosanskih vojvoda: Sandalja Hranjića i Radoslava Pavlovića. Trebinje se mnogo spominje 1430—1432.god. kao središte akcije Radoslava Pavlvića protiv Dubrovnika u konavoskom ratu.
Godine 1435. umre veliki vojvoda Sandalj Hranić Kosača, a naslijedi ga sinovac Stjepan, sin Vukčev. Stjepan je bio vrlo popularna ličnost, a poznat je u narodu još i danas pod imenom hercega ili herceg-Šćepana. Stjepan (Šćepan) Vukčić Kosača je 1438.god., uz pomoć Osmanlija, preoteo Trebinje sa susjednim župama od Radoslava Pavloviča. Deset godina kasnije, 1448.god., on se prozvao: Stjepan “božjom milosti herceg od svetog Save, gospodar humski i primorski, veliki vojvoda rusaga bosanskoga i knez drinski”. Od toga se vremena njegova zemlja poče da naziva zemljom hercegovom ili Hercegovinom. Ona se više i nije računala dijelom države Bosne, već je bila samostalna država. Trebinjska oblast je bila njen sastavni dio.
Za hercegove vladavine spominju se vojvode Ivaniš Pavlović i Ivaniš Vlatković. Prvi je gospodar Trebinja i Popova Polja, a drugi je gospodar Huma. Herceg sam i vojvoda Pavlović bili su otvorene pristalice bogomilstva, dok je vojvoda Vlatković ostao do svoje smrti vjeran katoličkoj crkvi.
WIKI / Leutar:Net
Be the first to comment