Feudalizam

Feudalizam je naziv društvenog odnosa koji je prevladavao u srednjem vijeku, u kome su vazali služili seniora-feudalca (zemljoposjednici – nasljednici robovlasnika u robovlasničkim društvima odnosno plemenskih poglavara u plemenskim zajednicama), a on im je pružao zaštitu i zemlju. Pored toga feudalizam čine i zakupnici i feudi – zemlja koju su seljaci zakupljivali od feudalaca. U feudalnoj hijerarhiji na čelu države je kralj, zatim visoko plemstvo-feudalci, pa niže plemstvo-vitezovi i posljednji stalež su činili seljaci (kmetovi).

Nastanak

Društveno raslojavanje je u novim državama teklo vrlo brzo. Nakon seobe plemenske starješine i ugledniji članovi zajednice dobili su veće posjede. Tokom 8. i 9. vijeka na takvim velikim posjedima radi raznolika radna snaga. Uređeni zemljišni posjed nazivao se feud i bio je podijeljen na dva dijela. Veći dio je vlasnik feuda, feudalac, dao u zakup seljacima (naseljenik, zakupnik), a manji dio na kome se nalazio i feudalčev dvor, ostavio je za sebe. Seljaci-zakupnici bi se obavezali da će uz zakupljenu parcelu, određeni dio dana u godini raditi na feudalčevom dijelu posjeda s kojeg je sav prihod pripadao feudalcu.

U nemirnim vremenima sitni su posjednici tražili zaštitu moćnijih, a isto bi se događalo i za nerodnih godina kakve su bile česte u uslovima slabo razvijenog načina zemljoradnje. Predajući se u zaštitu veleposjedniku, seljak bi mu predavao svoju zemlju. Odmah bi je i dobijao nazad, ali ne više kao svoje vlasništvo. Tako bi stekao zaštitu, a veleposjednik ga je pomagao sjemenjem, alatom i ostalim potrepštinama. Iako je ostao lično slobodan, postao bi zavisan o gospodaru. Takvi seljaci su nazvani kmetovima. Vremenom su i seljaci zakupnici pretvoreni u kmetove, pa je nestalo razlika u njihovom položaju.

S dijela posjeda što ga je sam obrađivao, kmet je bio dužan vlastelinu davati određeni dio proizvoda u obliku stalnih davanja. Veličina davanja zavisila je o pogodbi između feudalca i kmeta. U ranom srednjem vijeku Evropa je bila slabo naseljena, smrtnost stanovništva je bila velika, a česte epidemije kuge te provale osvajačkih naroda poput Mađara i Normana su stvarale dodatne probleme. Nerijetki su bili sukobi velikaša i pretendenata na kraljevsko prijestolje, pri čemu su najviše stradavali seljaci. Zbog toga je na vlastelinstvima često nedostajalo kmetova, pa su feudalci nastojali privući kmetove susjednih vlastelina, nudeći im bolje uslove.

Do kraja 11. vijeka proces feudalizacije je bio uglavnom dovršen u zapadnoj i velikom dijelu srednje Evrope, pa se razdoblje od 9. do 11. vijeka naziva razdobljem klasičnog feudalizma.

Feudalni život

Simbol plemićkog života bio je zamak. Zamak se pojavljuje u 9. vijeku tokom normanskih invazija na Zapadnu Evropu. Sastojao se u ogradi od plota koju je okruživao jarak. Duž zamka prostirale su se velike kule, a u sredini je bila najveća kula. U njoj je boravio vlastelin.

Plemićka privilegija (plemićki sport) bio je lov. Neplemićima je lov bio strogo zabranjen. Ukoliko nije bio u lovu, vlastelin se zabavljao gađanjem kopljem ili mačevanjem na konju. Vrhunac feudalnih igara bili su turniri.

Međutim, plemić je živio samo za rat. Ratovi među feudalcima često su izbijali samo iz želje za borbom. Sa sedam godina on je poslat iz kuće na prijateljski dvor gdje je nekoliko godina kao paž služio gospodaricu zamka. Sa 14 ili 15 godina postajao je štitonoša, služeći kao pratioca svoga seniora. Starao se o konjima, glancao oklop, posluživao ga za stolom i dr. Sa 20 godina dobijao je oklop, oružje, konja i bivao proglašen za viteza. Tom prilikom je obično kleknuo ispred seniora koji bi ga udario pljosnatom stranom mača u rame. Od tada je mogao da učini omaž i upravlja feudom.

Gradovi feudalne epohe imaju tri moguća porijekla – jedni vode porijeklo iz antičkog doba (Pariz, Marsej, Lion), drugi su nastali u karolinškoj epohi (nastali tokom 9. i 10. vijeka kao pribježišta gdje su se Evropljani sklanjali od napadača) i gradovi nastali u kapetovskoj epohi (nastali pretvaranjem sela u gradove). Gradska buržoazija do sitnica je uređivala svakodnevni život: cijene namirnica, organizaciju rada, policiju, puteve, običaje, nastavu, higijenu, bolnice, sirotišta i dr.

Nestanak

Sredinom 13. vijeka feudalni poredak je zapao u krizu razvojem slobodnih kraljevskih gradova i jačanjem kraljevske vlasti, a tokom 15. vijeka u zapadnoj Evropi počinje nestajati kao dominantan oblik, iako su se neki oblici zadržali do 19. vijeka. Feudalizam u velikom delu Evrope je ukinut revolucijama 1848.

Izvor: sr.wikipedia.org