PROGRAM RAZVOJA GRADA TREBINJA U PERIODU OD 2020. DO 2024. – ZA PRAVDU I RED – LISTA NEBOJŠE VUKANOVIĆA

Za pravdu i red – lista Nebojše Vukanovića

PROGRAM RAZVOJA TREBINJA

U PERIODU OD 2020. DO 2024. GODINE

Trebinje, 16.10.2020.god.

                  OSNOVNI PROGRAMSKI CILJEVI

           Program razvoja grada Trebinja od 2020. do 2024. godine predstavlja prirodan nastavak razvoja ideja, projekata i programa koji je objavljen 2012. godine, a dopunjen i dorađen 2016. godine kada je Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine zabranila Listi učešće na izborima, zbog namjerne greške i propusta korumpiranih trebinjskih sudija koji su u službi vlasti. Gotovo sve političke opcije, privrednici i javno mjenje u Trebinju, prihvatili su ideje koje je Nebojša Vukanović, predstavio 2012. godine kada je bio nezavisni kandidat za gradonačelnika i osvojio skoro 5 000 glasova. Tako je poslednjih godina, posvećena značajna pažnja razvoju turizma i uređenju starih dijelova grada, napravljen projekat otkopavanja hendeka i počelo popločavanje Starog grada, uveden je gradski prevoz, postavljen video nadzor, sagrađena zgrada za mlade bračne parove, osnovan Agrarni fond, Gradsko javno preduzeće „Rad“ kao dio planiranog gradskog Holdinga, počela gradnja kompleksa u Mrkonjićima, izgrađeni novi granični prelazi na Ivanici i Brgatu, kako bi se smanjile velike gužve, posvećena pažnja socijalnim pitanjima i natalitetu itd.. Iako je vlast pokušala da uzme dijelove programa i predstavi ih kao svoje, zbog korupcije, partijskih interesa i zarobljenih institucija, i jasno je da pravdu i red u društvu može zavesti samo nova generacija neucjenjenih i slobodnih ljudi i intelektualaca, koja nema nikakve hipoteke i koja može da unese novu energiju, suzbije korupciju, napravi lokalnu administraciju funkcionalnom, kako bi svaki građanin bio ravnopravan i zaštićen, napravi zaokret u razvoju grada, iskoristi brojne potencijale i resurse, te Trebinje do 2024. godine napravi otvorenim i slobodnim gradom u kome neće biti sirotinje,   poniženih, obespravljenih i nezaposlenih, iz koga se neće iseljavati mladi već će se vraćati svi oni koji su morali napustiti Hercegovinu trbuhom za kruhom jer nisu imali šansu, posao i perspektivu.

    Ključni ciljevi za period od 2020. do 2024. godine su:

• ILI MI ILI ONI! Nema nikakve saradnje u bilo kakvim okolnostima Za pravdu i red – liste Nebojše Vukanovića sa SNSD-om i njihovim satelitima, papcima, preletačima, korumpiranom političarima koji su izigrali glasače
• Oslobađanje grada i istinska sloboda ljudi, da ne budu građani brojke na spiskovima Partija koje će dobijati mrvice, trpiti ucjene, poniženja, mobing i živjeti u stalnom strahu za egzistenciju, već da će živjeti životom dostojnog čovjeka 21-og vijeka. Stvari se moraju okrenuti i postaviti na pravo mjesto, da se političari plaše naroda, a ne da građani žive u stalnom strahu od korumpiranih moćnika. Vrlo je važno osloboditi medije i novinare, da slobodno izvještavaju o suštinskim problemima, budu prava sedma sila i čuvari interesa javnosti društva a ne da budu sluge i marionete političara na vlasti.
• Uspostavljanje Kancelarije za kontrolu kvaliteta i suzbijanje korupcije, koja će imati ključnu ulogu u suzbijanju korupcije i istragama spornih Ugovora iz prošlosti. Niko neće biti amnestiran za bilo kakav kriminal i zloupotrebe položaja, i svako onaj koji bude uhvaćen da je štetnim ugovorom oštetio gradski budžet, biće automatski suspendovan i uz krivičnu prijavu i dokumentaciju predat organima gonjenja i Tužilaštvu. Mora se zavesti red i pravda u gradu, svaki građanin mora biti jednak pred zakonom, svaki gradski službenik mora savjesno i odgovorno raditi svoj posao, a svaka zloupotreba će se strogo kazniti. Svi službenici moraju se osloboditi, raditi bez pritiska i mobinga, jer samo sloboda može doprinijeti razvoju, a bilo kakav politički pritisak i podstrekavanje na koruptivno ponašanje gradskih službenika i radnika administracije od strane određenih političkih partija biće sasječeno u korjenu.
• Kancelarija za kontrolu kvaliteta i suzbijanje korupcije imaće poseban tim, sastavljen od časnih ljudi, pravnika i ekonomista, koji će otkrivati kakvu imovinu i račune imaju moćnici i političari, u Republici Srpskoj, BiH, regionu i inostranstvu, a zadatak je da se vrati ono što je od naroda pokradeno. Zbog iskustva u borbi protiv kriminala i korupcije insistiraćemo da Za pravdu i red – lista Nebojše Vukanovića bude imala ključnu ulogu u radu ove Kancelarije.
• Zbog važnosti preduzeća, gradske inspekcijske službe će naći način da kontrolišu rad HET-a i Elektroprivrede, spriječe pljačku, izvlačenje novaca i privatizaciju ovih strateških preduzeća.
• Nema napretka bez pravne države i vladavine prava, a nova gradska vlast ima zadatak da sasječe tajne veze između političara, tajkuna, sudija i tužilaca, i snažnim pritiskom natjera pravosuđe da radi po zakonu i sudi pravedno, a ne u interesu moćnika i na štetu sirotinje. Nova gradska vlast daće jasan rok i ultimatum čelnicima Okružnog tužilaštva, Osnovnog, Okružnog i Privrednog okružnog suda u Trebinju da moraju da podnesu ostavke ili promjene način rada, a svaka presuda i odluka biće javno objavljena i vršen žestok pritisak na svakog sudiju i tužioca koji donese spornu odluku i presudu. U konačnosti, bez imalo oklijevanja, nova gradska administracija će organizovati masovne proteste i blokade Palate pravde, te koristi sva demokratska sredstva i pritiske kako bi otuđeni pravosudni sistem vratila u zakonske okvire. Pravda i red, funkcionisanje pravne države i vladavine prava je od ključnog značaja, bez toga nema novih investicija i posla, i na ovome će se insistirati do kraja
• Svaki poslodavac mora poštovati Zakon o radu i prava radnika. Nakon promjene vlasti održaće se veliki sastanak sa svim privrednicima, poslati jasna poruka da više nema penala, reketa, traženja novaca za finansiranje političara, ali da će se zauzvrat tražiti poštovanje radnika i podrška otvaranju novih radnih mjesta
• Gradska administracija mora raditi transparentno, depolitizovati se i profesionalizovati, svaki konkurs za prijem novih radnika, tender i javna nabavka, mora biti transparentan, fer i pošten. Svi prihodi i rashodi, svako trošenje novaca, Ugovor, javna nabavka i usluge mora biti javan, objavljen na gradskom sajtu, a novinari moraju u roku od 24 sata dobiti odgovor na svako pitanje, u skladu sa odredbama Zakona o slobodnom pristupu informacijama.
• Od ključnog je značaja da se napravi ravnoteža i smanji jaz između male grupe ljudi, tajkuna i političara, koji su stekli ogromno bogatstvo, moć i privilegije, i većine građana koji su obespravljeni i poniženi, žive na ivici. Raspodjela budžetskih sredstava biće maksimalno pravedna, u gradu neće biti gladnih i svako će do 2024. godine živjeti slobodno životom dostojnim čovjeka. Tek kada se riješe svi socijalni problemi, zaposle svi demobilisani borci, djeca poginulih boraca, višečlane porodice, tek onda će na red doći oni na vrhu sistema. Moraju se zaustaviti podjele u društvu uzrokovane polititikom.
• Maćehinski odnos prema Boračkoj populaciji je sraman i nedopustiv, i neophodno je u naredne četiri godine riješiti ključne probleme i zahtjeve demobilisanih boraca, omogućiti pristojan položaj i vratiti položaj u društvu koji zaslužuju. Mora se izraditi precizan Registar boraca u Trebinju, te svim nezaposlenim borcima obezbjediti novčana nagrada dok se ne pronađe posao.
• Posebna pažnja biće posvećena mladima, studentima, svaki student javnog fakulteta imaće pomoć i stipendiju, a svako djete u osnovnim školama dobiće kecelju, udžbenike i neophodan školski pribor, jer je obrazovanje i briga o djeci i mladima ključna tačka oporavka. Takođe sve majke sa četvoro i više djece i višečlane porodice imaće poseban status i položaj u društvu. Velika pažnja takođe će se posvetiti moralnoj obnovi društva i suzbijanju svih negativnih devijacija, posebno problema sa narkomanijom i trgovine drogom u pograničnom pojasu.
• Ključno je zapošljavanje, a investitora nema zbog korupcije i opstrukcija. Svaki investitor u proizvodnji i realnom sektoru, proizvodno radno mjesto, dobiće dozvolu, zemljište i komunalne priključke u Industrijskoj zoni bez naknade, a iz budžeta će se obezbjediti sredstva za podsticaje i privlačenje investitora. Imamo odličan položaj i resurse, to se mora iskoristiti, a dijaspora je najveći potencijal. Važno je nakon krize i korona virusa nastaviti značajna ulaganja u turizam, jer je to zbog položaja neograničen resurs.
• Gradska javna preduzeća, poput Parking servisa koji je registrovan kao društvo sa ograničenom odgovornošću, te Ustanova za ekologiju i bezbjednost, bivša Civilna zašita, koja je formirana mimo zakona i Rješenje o registraciji bi sigurno bilo osporeno na Ustavnom sudu, i problemi u registraciji i funkcionisanju ovih preduzeća moraju se riješiti. Takođe puno je problema u radu Rada, Agrarnog fonda, Vodovoda, Komunalnoog, sumnjivih transakcija i treba izvršititi reorganizaciju rada gradskih javnih preduzeća i ustanova.
• Politika mora da se povuče iz svih sportskih klubova i kulture

1.0 UVOD

Trebinje ima izuzetno povoljan geografski položaj, nalazi se u neposrednom zaleđu Jadranskog mora na tromeđi Crne Gore, Hrvatske i BiH i kao jedini grad u Srbiji i Republici Srpskoj sa izmijenjeno-mediteranskom klimom ima odlične preduslove za ubrzani razvoj. Svjedoci smo da je u poslijeratnom periodu, umjesto očekivane obnove, nažalost, došlo do sistematskog uništavanja privrede, iseljavanja stanovništva, te stagnacije u gotovo svim segmentima društva. Zbog toga je neophodno napraviti veliki sistemski zaokret, radikalne reforme i promjene u radu i funkcionisanju lokalne administracije, te maksimalno iskoristiti potencijale, sredstva i brojne resurse za rješavanje problema velike nezaposlenosti.

Posljednjih godina Trebinje je, nažalost, postalo prepoznatljivo po učestalim previranjima i velikim tenzijama na političkoj sceni, a to nikako nije dobra okolnost za privlačenje investitora, turista i gostiju, ali i opštu atmosferu u najjužnijem gradu Srpske. Političari ne treba da podstiču podjele među građanima, već da svojim primjerom i pristojnim ponašanjem doprinose poboljšanju odnosa među ljudima. Izborna kampanja na predstojećim lokalnim izborima u novembru mjesecu treba da protekne u korektnoj i fer atmosferi, kandidati i Liste na kojima se nalaze treba da suprotstave mišljenja, ideje i programe, a da se uzdrže od teških riječi, prljave kampanje i uvreda. Teorija poznata kao „tačka preokreta“ pokazuje da pristojan ambijent, uređen prostor i skladan sistem podsvjesno pozitivno utiče na psihologiju čovjeka koji se navikne na lijepo, uređeno i čisto i, umjesto nasilno, počinje da se ponaša pristojno. Kao što anarhija, haos i bezvlašće negativno utiču na čovjeka i opštu situaciju u društvu i iz ljudi često izvlače najgore osobine, tako bi i zdrave promjene, stvaranje uređenog sistema u lijepom, čistom i perspektivnom gradu značajno doprinijelo poboljšanju opšteg stanja u društvu, boljim međuljudskim odnosima, povratku izvornim tradicionalnim vrijednostima.

Podizanjem kvaliteta i nivoa vođenja izbornih kampanja, stručnom i pristojnom raspravom oko programskih pitanja, motivisaće  se novi, mladi, sposobni i obrazovani ljudi da se uključe u politički život i svojim idejama i aranžmanom daju doprinos uređenju grada i države, umjesto što se zloupotrebama javnih preduzeća, političkom korupcijom, pritiskom, ucjenjivanjem i pokušajem podmićivanja glasača politika pretvara u blato i baru od koje svi bježe, a jedna od posljedica je da jedni te isti ljudi decenijama vode glavnu riječ i, zarobljeni ličnim interesima, sprečavaju razvoj grada. Politika ne treba da bude zanimanje pojedinaca koji žele da dođu do posla i ostvare lični interes, već da se u politiku uključi što više mladih, energičnih i obrazovanih koji su vođeni željom za promjenama i stvaranjem boljeg i pravednijeg društva.

Lokalna administracija treba biti maksimalno profesionalna, odgovorna i u službi svih građana bez obzira na stranačku ili neku drugu pripadnost. Gradonačelnik, gradski menadžer i arhitekta, načelnici gradskih odjeljenja i direktori javnih preduzeća trebali bi zamrznuti svoje stranačke funkcije do okončanja mandata kako ne bi trpili eventualne negativne pritiske, te maksimalno iskoristili sve vrijeme i energiju za rješavanje problema građana.

Lista za pravdu i red se ovim programom obavezuje pred građanima Trebinja da sa SNSD i sa strankama koje su u koaliciji sa SNSD neće ulaziti u koaliciju po bilo kome osnovu niti bilo kada.

Grad Trebinje u saradnji sa dva najveća i najvažnija preduzeća, Hidroelektranama na Trebišnjici i kompanijom „Swisslion“ treba napraviti osovinu koja će biti pogon razvoja ne samo Trebinja, već i istočne Hercegovine.

 2.0 VIZIJA  

• Stvaranje poslovnog i preduzetničkog ambijenta u kome će investitori osjetiti komparativnu prednost ulaganja u Trebinju što bi se direktno reperkutovalo na značajno veći broj novih radnih mjesta i smanjilo broj nezaposlenih;
• Rješavanja socijalnih problema zapošljavanja djece poginulih boraca, boračke populacije i upošljavanje bar jednog člana iz četvoročlanih porodica u kojima niko nije zaposlen;
• Posebna briga o mladima – angažovanje što većeg broja mladih i obrazovanih ljudi na važnijim funkcijama;
• Mjere za povećanje nataliteta i prirodnog priraštaja kako bi se povećao broj stanovnika, zaustavilo iseljavanje i negativne demografske tendencije
• Reforma gradske administracije i osnivanje Holdinga Trebinje kako bi grad Trebinje postao pionir u državi i regionu u preduzetništvu;
• Značajno investiranje u turizam: prihodi od turizma u 2024. moraju biti u visini godišnjeg budžeta;
• Razvoj gradske infrastrukture sa ciljem teritorijalnog širenja grada u perspektivi;
• Čvrsta saradnja sa dijasporom i stranim investitorima koji su porijeklom sa  prostora Hercegovine;
• Potpuna i bezuslovna depolitizacija, departizacija i profesionalizacija gradske uprave i JP;
• Istinska i stvarna jednakost svih građana bez obzira na stranačku, nacionalnu ili neku drugu pripadnost, maksimalna sigurnost svih;
• Zaustavljanje političkog revanšizma;
• Obnova istorijskih i spomenika kulture u gradu i okolini.

Rad cjelokupne gradske administracije treba usmjeriti na stvaranje ambijenta za privlačenje investitora i saradnju sa našim ljudima u dijaspori. Obezbijediti posao i uslove za normalan život, zaustaviti iseljavanje mladih i stvoriti uslove za povratak naših studenata i iseljenika iz dijaspore, te doseljavanje u grad bogatih i obrazovanih ljudi koji i nemaju direktne veze sa Hercegovinom, u grad koji će biti mjesto ugodnog življenja i boravka, osnovni je i najvažniji cilj u radu nove lokalne uprave grada Trebinja u periodu od 2020. do 2024. godine.

Postoje brojne komparativne prednosti Trebinja u odnosu na ostale lokalne zajednice i regije u Republici Srpskoj i za vrlo kratko vrijeme od jedne od najsiromašnijih regija u Evropi, istočna Hercegovina i njen najveći centar Trebinje mogli bi postati mjesto ugodnog i prijatnog življenja.

Prirodni resursi i potencijali u Republici Srpskoj godinama se ne koriste za razvoj i napredak, već za bogaćenje i lične interese malog broja privilegovanih ljudi koji decenijama sve važne poluge vlasti čvrsto drže u svojim rukama i nametnuli su se građanima kao apsolutni gospodari života i smrti. Umjesto razvoja regije i grada, poboljšanja uslova života stanovnika, često se stvari podređuju ličnim interesima pojedinaca i male grupe ljudi. Takva praksa mora prestati, a gradska administracija treba da se posveti problemima običnog čovjeka koji preživljava na ivici svakodnevno se boreći za egzistenciju i goli opstanak, na margini je društvenih zbivanja i žrtva je tranzicije i teških događaja iz bliske prošlosti i raspada Jugoslavije. Istinski patriotizam se pokazuje odnosom prema siromašnim, bolesnim, slabim i ugnjetavanim, i ukoliko mudrim, poštenim i predanim radom izgradimo društvo u kome neće biti gladnih, poniženih i ugnjetavanih, ukoliko svi građani budu osjećali sigurnost i brigu zajednice koja se trudi da riješi njihove egzistencijalne probleme, postaviće se snažni temelji svim institucijama i neće biti bojazni za njihov opstanak.

Teške bolesti se ne liječe andolima i blagim lijekovima, pa je zbog toga potrebno izvršiti radikalne sistemske promjene kako bi Trebinje ponovo postalo mjesto ugodnog življenja iz koga se neće iseljavati mladi, već će se vraćati svi oni koji su posljednjih godina bili primorani da napuste rodni grad. Kako bi se unaprijedio rad lokalnih institucija i gradske administracije, neophodno je izvršiti postepenu profesionalizaciju lokalne uprave, te ukloniti politiku, kalkulanstvo, lične interese i strančarenje iz gradske administracije i javnih preduzeća. Dosadašnja praksa da stranke tokom raspodjele vlasti kao miraz dobijaju na upravljanje određene javne ustanove i preduzeća sa kojim mogu nekažnjeno i bez bilo kakve odgovornosti raditi šta hoće jedan je od glavnih uzroka ovako teške situacije i ta loša i pogubna praksa odmah mora da prestane.

Gradska administracija mora posvetiti veću pažnju i pružiti maksimalnu zaštitu, pomoć i podršku onim kategorijama stanovništva kojima je pomoć najpotrebnija, a to su prije svega nezaposleni, mladi, studenti, penzioneri, borci, radnici u privatnim preduzećima… Ostvareni rezultati, ispunjeni planovi i očekivanja biće jedino mjerilo po kome će se vršiti reizbor, napredovanje i imenovanje novih funkcionera.

Uloga nezavisnog revizora je veoma važna, i u narednom četvorogodišnjem mandatu treba osnažiti njegovu ulogu kako bi se pooštrile kontrole trošenja novaca iz gradske kase, te zaveo red i oštra disciplina. Punu podršku u radu revizoru i njegovim saradnicima treba da pruži gradsko Odjeljenje za finansije. Svi građani, a posebno mediji, biće pozvani da vrše neprekidni monitoring i kontrolu rada svih institucija u gradu, i da tako ukazuju na sve eventualne nepravilnosti i zloupotrebe. Svaku zloupotrebu treba kazniti, za teže prestupe protiv odgovornih pokrenuti disciplinski ili krivični postupak i suspenziju sa radnog mjesta do okončanja procesa.

Trebinje ima preglomaznu administraciju, koja je u odnosu na broj stanovnika najveća u Republici Srpskoj, ali se ne mogu primijetiti veliki rezultati rada velikog broja zaposlenih. Mora se sprovesti ozbiljna reforma i pronaći način kako bi se cijela administracija motivisala da radi brže, bolje i efikasnije. Višak radnika u pojedinim službama preraspodijelio bi se na realna i održiva radna mjesta u Holdingu Trebinje (o kome će biti više riječi u posebnom poglavlju), i time bi se postepeno smanjili veliki troškovi administracije. Niko ne smije ostati bez posla i biti proglašen viškom kao žrtva revanšizma, političkih zavjera i kalkulacija.

Službeni automobili neće više smjeti da se koriste u privatne svrhe. Teško bolesne osobe iz socijalno-ugroženih kategorija stanovništva imaće pravo na korištenje vozila za prevoz i liječenje do većih bolničkih centara. Svaki građanin koji nakon isteka radnog vremena fotografiše gradsko službeno vozilo koje se koristi u privatne svrhe ili dokumentuje bilo koju drugu zloupotrebu i nepravilnost dobiće novčanu nagradu za fotografiju i pomoć u zavođenju reda, a krivci će morati da snose posljedice.

Kako bi se uspostavila što bolja i neposrednija saradnja sa građanima, jer prvenstveni cilj svake administracije i jeste da bude servis svih građana i rješava njihove probleme, neophodno je osnovati Gradsku kancelariju u kojoj bi građani mogli usmeno ili  pismeno ili putem elektronske pošte podnositi predstavke i žaliti se zbog propusta i neljubaznosti službenika, nemogućnosti da ostvare svoja zakonom zagarantovana prava, zbog mobinga na poslu, traženja mita, neažurnosti i neljubaznosti činovničkog aparata.

Svaki servis građana bi bio dostupan putem interneta, a pripadajuće administrativne takse bi opterećivale budžet Trebinja.

Nova lokalna administracija treba odmah na početku mandata da pokaže odlučnost da će biti zaštitnik svih građana, ali prije svega onih najsiromašnijih i najugroženijih jer su njima zaštita i pomoć najpotrebnija.

3.0 REORGANIZACIJA LOKALNE ADMINISTRACIJE

Skupština grada Trebinja odmah po konstituisanju mora da usvoji niz odluka koje bi Trebinje učinile atraktivnijim za potencijalne strane i domaće investitore i pogodnijim za ulaganja (imajući u vidu samo činjenicu da je Trebinje trenutno jedini srpski grad sa mediteranskom klimom, sigurni smo da bi bilo dosta zainteresovanih potencijalnih investitora koje bi privukao sam geografski položaj). U tom cilju, jedan od najvažnijih zadataka biće formiranje i organizovanje Holdinga Trebinje koji bi objedinio sve gradske službe. Holding Trebinje bi preuzimajući pozitivna iskustva i takva dobra organizaciona rješenja u Evropi, trebalo da napravi uštede, te značajno unaprijedi rad gradskih službi.  

Osim podsticanja i privlačenja investicija, domaćih i stranih investitora, grad Trebinje može osnivati preduzeća i zapošljavati radnike. Sredstva koje grad Trebinje dobija od HET-a, i koja godinama stoje neiskorištena na računima banaka, mogu se iskoristiti za preduzetničke aktivnosti.

Odmah po konstituisanju koalicione većine u Skupštini Trebinja ustanovio bi se Savjet građana (svaka MZ bi delegirala svoga predstavnika) koji bi utvrđivao prioritete u razvoju Trebinja i funkcionisao bi kao gornji dom Skupštine Trebinja.

Grad bi trebalo da osnuje Holding Trebinje kao krovno javno preduzeće koje bi objedinjavalo više manjih gradskih firmi koje bi se bavile različitim poslovima, ali bi međusobno sarađivale i dopunjavale se sa ciljem da budu konkurentnije na tržištu.

Jedan od važnijih zadataka je preraspodjela radne snage zaposlene u lokalnoj upravi kako bi se ona najefikasnije koristila. Svima je jasno da postoji veliki višak zaposlenih u gradskoj administraciji, te opasnost od obaveze otpuštanja radnika u skladu sa primjenom Zakona o lokalnoj samoupravi. Niko ne smije završiti na ulici i ostati bez posla, i obaveza nove administracije je da nađe rješenja da se riješi ovaj problem. Već krajem 2020. godine, odmah po konstituisanju nove Skupštine grada i prije donošenja neophodnih odluka i osnivanja Holdinga koji treba u značajnoj mjeri da riješi problem viška radnika u administraciji, treba donijeti odluku o unutrašnjoj sistematizaciji i preraspodjeli radnih mjesta kojima bi se određen broj zaposlenih rasporedio na drugu poziciju gdje bi imao veći i efikasniji učinak. Korist od novoosnovanog Holdinga bi bila višestruka jer bi sa jedne strane bila otvorena nova radna mjesta i uposleni radnici, a sa druge strane postigla bi se veća konkurentnost na tržištu, povećala privredna aktivnost, snizile cijene radova i usluga. Cilj osnivanja i rada Holdinga Trebinje je reforma funkcionisanja, unapređenje usluga i rada administracije.

Na čelu preduzeća u sistemu Holdinga Skupština grada imenovala bi osobe koje na konkursu predlože i obrazlože najbolji program rada i funkcionisanja javnog gradskog preduzeća. Gradski revizori neprekidno bi vršili kontrolu i nadzor rada preduzeća i cjelokupne gradske administracije, te transparentno pratili finansijske tokove i stanje u ustanovama i javnim preduzećima. Svake godine svi direktori moraju podnijeti izvještaje o radu i poslovanju preduzeća i njihova odgovornost mora biti realna. Rukovođenje Holdingom Trebinje bilo bi centralizovano i sve važnije odluke donosio bi Nadzorni odbor u koji bi bili imenovani uvaženi stručnjaci iz različitih oblasti iz cijele Republike Srpske. On bi u saradnji sa revizorom i gradskom upravom strogo kontrolisao rad cjelokupnog sistema, redovno podnosio izvještaje, pravovremeno ukazivao na probleme koji se pojave u funkcionisanju Holdinga i povezanih preduzeća kako bi se oni na vrijeme otklonili i pronašla najefikasnija rješenja. Unutar Holdinga i povezanih preduzeća bio bi zaposlen minimalan broj administrativnih radnika, jer bi funkcionisanje preduzeća bilo centralizovano, efikasno i uprošteno, a sistematizovala bi se radna mjesta koja bi bila održiva i imala sigurne i stabilne izvore finansiranja. Ukoliko poslovanje bude negativno, i ukoliko se ne ispuni predloženi plan i program rada, direktor bi morao podnijeti ostavku, a Skupština grada bi imenovala novog. Niko ne bi imao mogućnost da se sakrije i pokuša zaštititi iza partijskih i drugih interesa. Na ovaj način i rukovodstvo i zaposleni bi se motivisali da što bolje i efikasnije rade, jer bi im samo od toga zavisilo radno mjesto, visina i redovnost primanja. Tamo gdje postoji uzajamni interes i mogućnosti za uspješnu saradnju, može se uspostaviti i privatno-javno partnerstvo između gradskih i privatnih preduzeća.

Jedan građanin može imati samo jednu platu i primanje iz gradskog budžeta!

Implementacijom i konstituisanjem informacionog sistema za korporativno upravljanje Holdingom, odnosno Opštinom kao lokalnom izvršnom institucijom, funkcionisali bismo kao rijetko koja lokalna uprava (bili bismo uzor za sve druge) ne samo u RS, već i šire i time bismo bili u značajnoj komparativnoj prednosti. To bi svakako imalo za posljedicu funkcionalno opismenjavanje u skladu sa tehnološkim dostignućima vremena u kome živimo, o efikasnosti u radu da i ne govorimo. Sljedstveno tome, to bi se sve pozitivno reperkutovalo na racionalno funkcionisanje republičkih institucija na lokalnom nivou, integracijom baza podataka, stvarajući na taj način sve valjane preduslove da servis građana bude efikasan i propulzivan.

U svima JGP ili na nivou administracije implementirao bi se program koji omogućava izbor najboljeg, odnosno najpovoljnijeg izvođača radova putem tendera-javnog oglašavanja bez učešća čovjeka ili bilo kakvog političkog uticaja.

Holding Trebinje imao bi jasnu unutrašnju organizaciju i s ciljem što efikasnijeg rada bio bi podijeljen na više oblasti – djelatnosti. Ovakva podjela bi doprinijela transparentnijem praćenju novčanih tokova i boljem radu preduzeća, te otvaranju realnih i održivih radnih mjesta.

U komunalnoj djelatnosti formirala bi se sljedeća preduzeća:

• JGP Gradska čistoća

Ovo javno preduzeće bavilo bi se prikupljanjem i odvozom smeća, te upravljanjem gradskom deponijom na Obodini. Cijena komunalnih usluga u Trebinju je prilično visoka, pa bi ovo javno preduzeće moglo da funkcioniše i normalno radi bez sredstava koje bi dobijalo iz gradskog budžeta. Proces reciklaže otpada veoma je raširen u Evropskoj Uniji, dok se kod nas veoma malo otpada reciklira. Vremenom bi JP Gradska deponija preko IPA projekata apliciralo za projekat reciklažnog centra za preradu otpada u Trebinju, što bi podrazumijevalo i nabavku novih kontejnera za razdvajanje i sortiranje smeća u samom gradu. Reciklažni centar bi zaposlio određen broj radnika, a pored toga podigla bi se i ekološka svijest kod građana. Treba imati u vidu podatak da se u SR Njemačkoj 99% otpada reciklira i preradi, dok je u RS i BiH potpuno drugačija situacija i reciklira se svega 1% otpada.

• JGP Gradsko groblje

Ovo javno preduzeće bavilo bi se uređenjem i održavanjem gradskog groblja u Podglivlju i Banjevcima. Iako cijene grobnica dostižu i 2 000 KM, nekad i veće iznose, a široj javnosti u gradu nije poznato kako funkcioniše gradsko groblje, koliki su prihodi od prodaje grobnih mjesta i iznajmljivanja gradske kapele. Potrebno je uvesti više reda u ovoj oblasti, omogućiti da se transparentnim radom obezbijede sredstva za otvaranje novih radnih mjesta, unaprijede usluge, te da se uredi novo gradsko groblje. Na novom groblju u Banjevcima neophodno je izgraditi staze između spomenika, te zasaditi zelene površine.

• JGP Gradsko zelenilo

Ovo javno preduzeće bavilo bi se uređenjem i održavanjem gradskog parka, zelenila, bulevara i gradske pijace. Već godinama za održavanje zelenih površina u gradu izdvaja se između 1 200 000 i 1 300 000 KM godišnje, što su ogromna sredstva za jedan grad od 30 000 stanovnika, i sigurno je da bi se mogle postići značajne uštede. Ako želi postati turistički centar, Trebinje mora imati uređene sve zelene površine u gradu, pa je neophodno raznovrsnim cvijećem zasaditi ne samo centar grada, već i kružne tokove na ulascima u grad, bulevar od stare autobuske stanice do južne kapije, aleju duž Nikšićkog puta (poznatijeg kao „gorički pravac“), zelene površine oko zgrada u naseljima u cijelom gradu i slično.

Već od 2021. treba formirati veliki Gradski rasadnik na kome bi se uzgajao sadni materijal i cvijeće za potrebe grada, Centra za gazdovanje kršom, ali i snabdijevale lokalne cvjećare.

U Građevinskoj djelatnosti Holdinga Trebinje formirala bi se sledeća javna lokalna preduzeća:

• JGP Trebinje stan

Proces organizovanja Zajednice etažnih vlasnika u Trebinju, kao i u drugim dijelovima Republike Srpske ide veoma sporo i teško, mnogo je primjera nefunkcionisanja i lošeg rada, posebno u starim zgradama napravljenim prije rata (izuzetak su zgrade na Ložioni iznad „Markana“ koje plijene ljepotom fasada i uređenošću i mogle bi poslužiti kao primjer ostalima). Gradska uprava treba da riješi problem funkcionisanja i rada Zajednice etažnih vlasnika, da obezbijede učešće svih stanara u finansiranju aktivnosti koje su neophodne za normalan boravak i život u stambenim zgradama. Trebinjestan i zajednice etažnih vlasnika bi prikupljale novac za plaćanje komunalnih usluga, te održavanje stambenih objekata. Trenutno u Trebinju ne postoji preduzeće koje bi se bavilo održavanjem haustora i stanari se najčešće sami organizuju i angažuju radnice koje čiste i održavaju haustore. Trebinjestan bi uposlio radnike koji bi bili angažovani na održavanju stambenih zgrada i ulaza, popravci liftova, postavljanu  centralnog grijanja, uređenju okoliša… Poseban dio Trebinjestana okupio bi iskusne radnike koji bi se bavili uređenjem fasada. Zbog ljepšeg izgleda grada i ukupnog dojma gostiju i turista, grad Trebinje bi sa stanarima sufinansirao popravku fasada.

U Saobraćajnoj delatnosti Holdinga Trebinje postojala bi sljedeća gradska javna preduzeća:

JGP Parking-servis gradsko preduzeće vršilo bi naplatu parkinga u gradu, veliki broj trenutno zaposlenih radnika u parking-službi grada Trebinja mora sam sebi da obezbijedi plate i nakon formiranja posebnog preduzeća ne smije dobijati bilo kakav grant i sredstva iz budžeta. Ovo JGP vršilo bi naplatu parkiranja za autobuse koji organizovano dovode turiste u Trebinje. Parking-servis u saradnji sa operaterima mobilne telefonije omogućio bi naplatu parkiranja putem SMS poruka, što bi bilo veoma korisno za strane turiste koji su u roaming-u.

Parking za bicikle je nešto što je obavezno za jedan turistički grad jer mnogi turisti koriste bicikle za obilazak i razgledanje. Na više mjesta u samom gradu, te na Crkvini i drugim destinacijama atraktivnim za turiste treba postaviti male metalne parkinge za bicikle, kako bi i domaći biciklisti, ali i gosti i turisti mogli bezbjedno ostaviti bicikl. Pored toga Parking-servis trebalo bi da za početak kupi desetak bicikala koji bi se iznajmljivali.

JGP Gradski prevoz Trebinje – umjesto dosadašnje prakse plaćanja subvencija privatnim prevoznicima, grad Trebinje osnovao bi gradsko preduzeće koje bi se bavilo prevozom putnika u prigradskom saobraćaju, te prevozom sportista na takmičenja, utakmice i sportske događaje. Grad bi izvršio nabavku nekoliko malih minibusa koji imaju od 9 do 20 sjedišta (starosti od 3 do 5 godina) koji bi služili za uvođenje redovnih linija i prevoz putnika do prigradskih naselja, ali i svakodnevne linije koje bi povezale udaljena sela sa gradom. Sa ciljem oživljavanja ruralnih područja i povratka ljudi na selo, grad Trebinje bi subvencionisao prevoz građana i svakodnevne linije iz Trebinja do Jazine, Ljubomira, Popovog polja, Trebinjske šume, Huma i Ivanice. Zbog malog broja stanovnika na početku, vjerovatno, ove linije do udaljenih dijelova grada Trebinja ne bi bile ekonomski isplative i samoodržive, ali grad iz budžeta mora subvencionisati ovaj prevoz kako bi se omogućilo i ljudima koji žive u Trebinju da svakodnevno mogu otići do rodnog sela i baviti se poljoprivredom. JGP Gradski prevoz mogao bi po modelu privatno-javnog partnerstva ostvariti i određen vid saradnje sa ostalim privatnim prevoznicima iz Trebinja i Hercegovine, te širenjem aktivnosti konkurisati za dobijanje linija u redovnom saobraćaju. Uz pomoć Grada pomogao bi se prevoz sportskih ekipa iz Trebinja na republička i regionalna takmičenja

JGP Putevi Trebinje – grupa inženjera i stručnjaka treba u najskorijem periodu da razmotri ideju o osnivanju Javnog gradskog preduzeća „Trebinje-putevi“ malih kapaciteta koje bi se bavilo održavanjem lokalnih i seoskih puteva, te asfaltiranjem i uređenjem gradskih ulica u naseljima. Skupština grada Trebinja dala bi na korišćenje novoosnovanom gradskom javnom preduzeću lokaciju za otvaranje kamenoloma, te stvaranje uslova za osnivanje i pokretanje asfaltne baze. Cijene ugradnje asfalta u Trebinju i Hercegovini su jako visoke (tome u prilog govori i činjenica da prilikom rekonstrukcije i presvlačenja puta Gacko – Nevesinje nije korišten asfalt Hercegovina-puteva i Nevesinje-puteva). Sredstvima iz budžeta kroz nekoliko godina obezbijedila bi se sredstva za završetak uređenja i asfaltiranja svih gradskih ulica na području Trebinja po nižim cijenama i sa dobrim kvalitetom radova. Nakon što smo se izborili za rekonstrukciju puta do Ljubinja od Trebinja treba nastaviti pritisak na Vladu kako bi se prekinuo maćehinski odnos, Hercegovina prestala biti slijepo crijevo jer bez dobre mreže puteva nema razvoja turizma i privrede.

Turistička djelatnost Holdinga 

JGP Trebinje turist – Trebinje je u znaku Jovana Dučića, pa bi Grad u Hrupjelima trebalo da nađe lokaciju na kojoj bi se sagradila „Dučića kuća“ i na jednom mjestu okupili eksponati i predmeti vezani za ime velikog pjesnika i diplomate koji je značajno zadužio i promovisao rodni grad. Trebinje i Hercegovina imali su veoma burnu i sadržajnu prošlost, pa svakako tu prednost i zaostavštinu treba iskoristiti kako bi se predstavila gostima i turistima i obezbijedio bogat sadržaj za višednevan boravak.

JGP „Zona“ – Već u budžetu za narednu godinu Grad bi trebalo da izdvoji znatna sredstva za  infrastrukturu i uređenje tzv. Industrijske zone u Volujcu kako bi ona bila pogodna za investicije. U tu svrhu bi trebalo obezbijediti neophodna sredstva za poboljšanje infrastrukture, prilaznih puteva, grubog uređenja i diobe lokacija. One bi se dale na besplatno korištenje na period od 10 do 50 godina (u zavisnosti od visine investicije i broja otvorenih radnih mjesta) ukoliko se investitor obaveže da će zaposliti određen broj radnika uz poštovanje minimuma ekoloških standarda. Sve investitore koji otvore nove proizvodne pogone treba osloboditi plaćanja svih gradskih taksi i naknada u periodu od 5 godina od početka proizvodne djelatnosti.

Od budžetskih i sredstava, koje opština Trebinje dobija od HET-a na ime naknade za potopljeno zemljište, treba formirati investicioni fond iz koga bi se svim domaćim i stranim investitorima subvencionisalo plaćanje doprinosa na plate u prvoj godini od pokretanja proizvodnje (zavisno od broja radnika koji bi bili zaposleni). Na takav način investitor bi plaćao samo neto platu zaposlenima, dok bi poreze i doprinose plaćao Grad. Lokalna administracija treba da bude u obavezi da u vrlo kratkom roku, najduže za deset dana, obradi prijave i dostavi svu potrebnu dokumentaciju za pokretanje svih poslovnih aktivnosti, od otvaranja malog kioska ili samostalne radnje do izgradnje proizvodnih pogona. Grad mora da izvuče iz letargije gradsku Agenciju za mala i srednja preduzeća kako bi ona bila u punoj funkciji i ostvarivala prvobitnu namjenu, a to je da prije svega bude servis privrednika i zainteresovanih investitora. Kroz formiranje zadruge omogućiti lakše povezivanje radnika i poslodavaca, posebno u sezoni i ljetnom periodu.

Trebinjesport treba da doživi veliku promjenu i reformu u svom radu i prestane biti talac privilegovanih pojedinaca ili manje grupe ljudi. Rentiranjem sportske dvorane i drugih sportskih objekata, kakav će (nadamo se, uskoro) biti zatvoreni bazen, preduzeće će moći da ostvaruje značajne prihode koji bi mogli biti dovoljni za rad i funkcionisanje, pa je sigurno da se mogu napraviti velike uštede, a sredstva iz budžeta iskoristiti u druge namjene.

4.0 BUDŽET

Građani Trebinja imaju sva prava da znaju kako se troše budžetska sredstva, jer su to prevashodno njihova sredstva.

Međutim, građani malo znaju o načinu kako se formira budžet i da oni mogu aktivno da učestvuju u tom procesu, nemaju dovoljno informacija ni kako se troši novac iz budžeta, a aktuelna lokalna vlast ne čini suštinski ništa kako bi se to promijenilo.

Budžet Trebinja je veoma dugo podređen politici i prevashodno ima za cilj da podmiruje političke apetite i učvršćuje političku moć partije na vlasti.

Nikada nije dobro ostvariti suficit budžeta, jer se u tome slučaju radi o loše planiranom budžetu. Najbolja varijanta je ona koja omogućava da rashodi budu pokriveni prihodima odnosno da se ostvari balans između ta dva izraza.

Profesionalizacija JGP i gradske uprave sasvim sigurno omogućava optimizaciju budžeta kroz domaćinsko funkcionisanje, jer se time neutralizuju uska grla, ali i široka mjesta u upravljanju budžetom.

Budžet nije nikakva mistifikacija kako se sada često građanima predočava, pa im je zbog takve činjenice nedokučiv ili nepristupačan. To je javni dokument koji se tiče svakog građanina bez razlike, jer je svaki građanin pojedinačno akter u punjenju, odnosno obezbjeđivanju budžeta i prirodno je da po toj osnovi očekuje povratnu korist od toga. Nijedan normalan čovjek nije zainteresovan da se budžetom podmiruju bilo kakvi politički apetiti, o kome god se konkretno radilo, što je u konkretno našoj praksi to po pravilu slučaj i više nego evidentno.

Budžet koji pretpostavlja potrošnju veću nego razvoj odraz je loše organizacije gradske administracije. Prije svega građani treba da određuju prioritete koje treba da obuhvati svaki razvojni budžet, a ne da to čine pojedinci politički opredijeljeni u njihovo ime. Kapitalne investicije moraju imati plebiscitarnu podršku građana kao poreskih obveznika. U političkom miljeu u kome, nažalost, funkcionišemo, budžet je mjesto u kome u najvećoj mjeri dolazi do korupcije, pa samim tim i njegove negacije u institucionalnom smislu.

Budžet Trebinja za 2020.godinu je planiran u iznosu od 25.031.035,00 KM na prihodovnoj strani, a na rashodovnoj u iznosu od 21.665.895,00 KM, sa planiranim budžetskim suficitom od 3.300.140,00 KM. Od ukupnog iznosa rashoda, oko 80% je predvidjeno za potrošnju manifestovanu na različite načine, na lična primanja je predvidjeno oko 50%, što je bez sumnje odraz glomazne i neefikasne administracije i njenih preduzeća.

Budžet koji ne sadrži izrazitu razvojnu komponentu, već potrošačku, da u planu izražava suficit – potpuno je besmisleno. Zar ne bi bilo svrsishodno da je planirani suficit pretočen u razvoj kroz održavanje infrastrukture ili izgradnju nove.

U sadržaju budžeta Trebinja figuriraju određene pozicije koje su krajnje nerazumljive za građane i koje provociraju na “mali million” pitanja. Cilj izrade budžeta je simplifikacija strukture i sadržaja kako bi ga prije svih građani Trebinja razumjeli, a ne samo knjigovođe ili finansijski stručnjaci. Sada to ni približno nije slučaj.

Potpuna transparentnost kreiranja budžeta, a posebno njegove realizacije je preduslov njegove objektivnosti.

Grad Trebinje okvirno u narednom periodu može imati godišnji budžet od 35 000 000 KM sa tendencijom rasta prihoda do 2024. godine, što znači da će nova administracija u periodu od 2020. do 2024. godine raspolagati sa oko 140 000 000 maraka realnih prihoda. Na plate i doprinose zaposlenih trenutno se godišnje  izdvaja 12.000.000 KM, dok polovina budžeta može da se iskoristi za razvojne projekte. Reformom administracije, planiranim uštedama i osnivanjem Holdinga Trebinja trebalo bi značajnije smanjiti troškove administracije kako bi što više sredstava bilo iskorišteno za razvoj i infrastrukturne projekte. U ovom trenutku, bez planiranog smanjenja troškova administracije i povećanja prihoda u budžetu, u narednom četvorogodišnjem periodu može se računati na oko 80.000.000 maraka za razvoj, kapitalna ulaganja i investicije. Pored ovih izvornih sredstava grad Trebinje bi mogao da računa i na značajnije prihode od Vlade Republike Srpske, koja bi napokon trebalo više računa da povede o najsiromašnijoj regiji u entitetu i državi, te sredstvima Savjeta ministara BiH, IPA fondova i podršci međunarodne zajednice i drugih institucija. Ovaj novac predstavlja dobar osnov i sasvim dovoljan finansijski okvir za sprovođenje razvojnih projekata i programa razvoja grada Trebinja u periodu od 2020. do 2024. godine

5.0 POKRETANJE JAVNIH RADOVA

Već u prvom budžetu za narednu 2021. godinu treba obezbijediti sredstva za pokretanje javnih radova i tako pružiti priliku nezaposlenim ljudima da zarade novac. Grad u budžetu mora da planira i obezbijedi sredstva za potpunu rekonstrukciju Starog grada, uređenje fasada, farbanje ograda, uređenje cvijećnjaka oko stambenih zgrada u svim naseljima, prilaska stambenim zgradama u gradskim i prigradskim naseljima, popravku austrijskih puteva i staza na izletištima oko Trebinja… Gradska uprava će preko omladinskih nevladinih organizacija organizovati ekološke akcije pošumljavanja okolnih uzvišenja oko grada, čišćenja smeća, uređenja korita rijeke Trebišnjice i Goričkog jezera…

Niko ne smije biti amnestiran pa će izvještaji o utvrđenim nepravilnostima biti poslati nadležnim organima i tražiti da se utvrdi odgovornost svakog pojedinca i grupe. Svi izvještaji će biti javni i dostupni javnosti i medijima, kako bi mediji izvršili dodatni pritisak i natjerali pravosudne i istražne organe da sprovedu istragu i postupe po zakonu.

Uređenje centra grada treba da bude jedan od najvažnijih prioriteta u narednom četvorogodišnjem periodu. Uređenje fasada na starim austrijskim zgradama, vraćanje fugiranog kamena gdje postoji takva mogućnost, rekonstrukcija ruševina i starih objekata u naselju Krš, otkopavanje hendeka oko Starog grada, te napokon završiti popločavanje i uređenje Starog grada treba da u potpunosti izmijene sliku Trebinja i doprinesu razvoju turizma. Postoji mogućnost podizanja parka na Otoci, bivšem voćnjaku „Agrokopa“ između bazena, motela „Aćimović“ i puta koji povezuje Ložionu sa obilaznicom, kao i izmještanje starog mosta iz Goričkog jezera na prostor koji bi povezao Bregove, Ložionu i ostrvo „Sicilija“. Takođe, park i zelena površina mogu se urediti i u Gorici, na prostoru od škole do željezničkog mosta i rijeke Trebišnjice.

Izgradnja pješačke staze od kružnog toka kod Mandićeve pumpe, preko Geljeva mosta (starom trasom pruge) do Aleksine Međe, zatim pored razvodnog postrojenja do naselja Crnač, saniranje problema kanalizacije i oborinskih voda u naselju Crnač, izgradnja igrališta i sportskih terena u Petrovom polju za mlade iz ovog naselja, saobraćajno povezivanje naselja sa centrom grada uvođenjem minibusa koji bi saobraćao na svakih dva sata tokom dana.

Poligon iznad Školskog centra je u lošem stanju i treba ga urediti i pretvoriti u sportske terene sa bogatim sadržajem koje bi koristili mladi ne samo iz Hrupjela već iz Krša, centra grada, Carina i Zasada, rekonstrukcija kule “Brankovića” i njeno stavljanje u turističku funkciju, obnova puteva do izletišta i starih utvrđenja Strača, Petrine i Golog brda u saradnji sa Planinarskim društvom “Vučji zub”.

Pored školske dvorane u dvorištu Osnovne škole „Jova Jovanović Zmaj“ podići novo dječije igralište sa svim neopohodnim sadržajem koje bi koristila djeca iz Bregova, obnova Begove kuće u saradnji Grada i stranih donatora.

Gorica je najveće trebinjsko naselje, pa shodno tome Grad treba da povede računa o brojnom stanovništvu ovog dijela grada. Tzv. Gorički pravac je kao dio magistralnog puta Trebinje – Nikšić postao „crna tačka“ pa je neophodno preduzeti mjere kako bi se poboljšala bezbjednost u saobraćaju, a jedno od rješenja je izgradnja dva kružna toka na raskrsnici kod Staračkog doma na Gradini, te na raskrsnici ispod Osnovne škole umjesto sadašnjih semafora. Takođe na tzv. Goričkom pravcu, negdje na njegovoj sredini između semafora i raskrsnice na Gradini, treba izgraditi pasarelu kako bi se omogućio bezbjedniji prelazak pješaka iz jednog u drugi dio Gorice.

Takođe, neophodno je posaditi drvored i urediti zelenu površinu ispod novog stambenog kompleksa „Swisslion“, te adaptirati i spojiti biciklističku i pješačku stazu do naselja Banjevci. Osim terena pored Osnovne škole „Sveti Vasilije Ostroški“, u velikom naselju nema dovoljno prostora za sportsko-rekreativne aktivnosti, pa u saradnji sa građanima treba usaglasiti lokacije za izgradnju igrališta i dječijeg parka. Holding grada Trebinja u narednom četvorogodišnjem periodu treba da završi poslove na uređenju ulica i saobraćajnica u Vinogradima.

U naredne četiri godine težnja je da svako selo u Opštini Trebinje bude infrastrukturno obezbijeđeno sa asfaltnim putem, električnom energijom (tako što bi imalo kvalitetno i po propisu snabdijevanje) i priključkom za vodu (pijaću ili tehničku)

 5.1 POLITIKA I NAČIN ZAPOŠLJAVANJA NOVIH RADNIKA

Najveća i najzastupljenija anomalija danas je da osoba koja želi da sebi i svojoj porodici obezbijedi pristojan život i dobije neki posao mora da bude istaknuti član i aktivista u vladajućoj ili nekoj drugoj političkoj partiji, ili da mu je blizak srodnik značajna ličnost u jakom javnom preduzeću. Obrazovanje, radne navike i sposobnosti, nažalost, skoro da su nebitne jer Vam neće omogućiti nikakav posao dok se stranački dovoljno ne angažujete. Ovakva dosadašnja praksa prilikom zapošljavanja dovela nas je u tešku situaciju u privredi i ostalim segmentima društva jer ljudi koji preko „veze“ dobiju posao najčešće nemaju ni minimum odgovornosti, nisu dovoljno kvalifikovani i stručni za posao i nisu motivisani da ga rade kako treba jer zbog jake zaleđine ne strahuju od kazne i odgovornosti. Bez obzira kako i šta rade ne može se dovesti u pitanje njihov ostanak na radnom mjestu. Ovakvom dugogodišnjom praksom vrši se i duboko raslojavanje društva na uzak krug privilegovanih građana i široku masu ljudi koji nemaju ni osnovne uslove za pristojan život. Nepotizam i partijska kadrovska politika mora da se sasječe u korijenu, ružne navike iz prošlosti moraju se prekinuti, a svi građani moraju biti izjednačeni i ravnopravni. Grad mora da izradi socijalnu kartu stanovništva i izdvoji kategorije koje će imati prioritet prilikom zapošljavanja, a to su prije svega:

• svi demobilisani borci Otadžbinskog rata, djeca poginulih boraca i ratni vojni invalidi koji nisu trenutno zaposleni
• porodice sa četiri i više članova u kojima niko ne radi, a imaju radno sposobne članove domaćinstva
• porodice sa četvoro i više djece u kojima jedan ili oba roditelja nisu zaposlena

Ove osobe u saradnji sa Zavodom za zapošljavanje bi dostavile podatke o obrazovanju, radnom iskustvu i bile prioritet prilikom zapošljavanja u javnom sektoru. Vrijeme je teško, građani moraju biti svjesni da ne mogu svi imati dobro plaćene poslove u administraciji i da je neophodan veliki napor cijelog društva kako bi se napravio iskorak i smanjila velika nezaposlenost, a radna mjesta što pravednije rasporedila kako u nekim porodicama ne bi bilo zaposleno svih 5 ili više članova domaćinstva u javnom ili elektro-energetskom sektoru, a da mnoge višečlane porodice godinama nemaju nijednog zaposlenog člana i stalan izvor prihoda.

6.0  POLJOPRIVREDA

Popovo polje i Petrovo polje su jedina kraška polja sa izmijenjeno mediteranskom klimom u Republici Srpskoj, a plodno zemljište, mogućnost navodnjavanja i prijatna klima su više nego dovoljni preduslovi da jug Hercegovine postane poznat po proizvodnji zdrave hrane.  Vlast je zloupotruijebila ideju o osnivanju Fonda za razvoj sela ili Agrarnog fonda, kako su ga nazvali, i neophodno je iz temelja promijeniti način funkcionisanja Agrarnog fonda kako njegova svrha ne bi bila skupljanje glasova seljaka i zloupotrebe već obnova sela i povećanje poljoprivredne proizvodnje.

Grad bi nabavio i ustupio univerzalni traktor sa priključnim uređajima na trajno i striktno korištenje, koji bi pokrenuo poljoprivredne radove u selima i koji bi umjesto mašine za prikupljanje glasova kao što je to sa AFTB, predstavljao poljoprivrednu mašinu korisnu za sve, nezavisno od toga da li ili koga neko politički preferira.

Treba promovisati proizvodnju agruma, smokava, šipaka, maslina i sličnih kultura karakterističnih za Mediteran, a koji ne mogu uspijevati u drugim dijelovima RS i BiH. Kompanija “Swisslion” kao veliki proizvođač hrane sigurno ima određene potrebe za većim količinama voća koje bi se prerađivale u njihovim pogonima, pa bi Grad trebao biti posrednik i na taj način osigurati garantovan i siguran otkup proizvoda, te pomoći poljoprivrednicima da pokrenu veću proizvodnju. Biznismen Vasiljević je primjer uspješnog investiranja u poljoprivredu, njegovo bogato znanje i iskustvo bi poljoprivrednicima bilo od velike pomoći, a sigurno je da bi gradska vlast u saradnji sa uglednim biznismenima poput g-dina Vasiljevića i g-dina Đordana mogla na području Popovog polja osnovati poljoprivrednu zadrugu koja bi se bavila proizvodnjom i otkupom poljoprivrednih proizvoda. Veliku pažnju opština Trebinje treba da posveti razvoju poljoprivrede i u tom cilju u saradnji sa stručnjacima i Ministarstvom poljoprivrede RS treba uraditi razvojni plan.

Veliki broj sunčanih dana, kao i mogućnost navodnjavanja površina, pogoduje razvoju stakleničke i plasteničke proizvodnje zdrave hrane tokom cijele godine. Podizanje staklenika, koji je bolje ali i nešto skuplje rješenje, i plastenika ne zahtijeva prevelike investicije, pa bi trebalo naći način da se poljoprivrednici u Petrovom i Popovom polju podstaknu i motivišu da podižu plastenike i povećaju proizvodnju povrća, kao što se to radi u dolini Neretve koja ima sličnu klimu.. Vrlo je važno obezbijediti tržište i plasman proizvoda, a Grad bi mogao biti posrednik u dogovorima između velikih trgovačkih lanaca koji rade u Trebinju i poljoprivrednika.

Treba insistirati na povećanju površina pod mediteranskim kulturama i proizvodnji suvih smokava, grožđa, agruma i drugih mediteranskih kultura koja su potrebna tržištu. Kako bi se izbjeglo manipulisanje sredstvima treba uraditi proračun i plan po kojem poljoprivrednici ne bi direktno dobijali novac, već bi im se u skladu sa projektom za razvoj poljoprivrede nabavljao repromaterijal, sadnice, stoka. Poljoprivrednicima bi se dao duži grejs-period za vraćanje sredstava, a novac bi se ponovo vraćao u Fond i dijelio drugim poljoprivrednicima.  Ljudi bi i dalje, ukoliko žele, mogli živjeti u gradu, a bez troškova svakodnevno putovati do svojih sela, baviti se poljoprivredom i proizvoditi hranu. Tako bi se dodatno motivisalo stanovništvo da se vrati u ruralna područja i krene sa poljoprivrednom proizvodnjom. Pažnju treba posvetiti i razvoju stočarstva, voćarstva i prije svega vinogradarstva. Veliki vinari i proizvođači i prerađivači vinove loze trebali bi pronaći zajednički interes i podići destileriju, te pružati stručnu pomoć, kako bi se podstaklo i pomoglo podizanje novih vinograda i garantovao otkup dogovorenih količina kvalitetnog grožđa od proizvođača.

7.0 POPULACIONA POLITIKA I ODNOS PREMA STARIM LICIMA

Trebinje i cijela istočna Hercegovina već godinama ima negativan prirodni priraštaj i nažalost mnogo je veći broj umrlih lica u odnosu na broj rođenih beba. Uz to primjetno je iseljavanje stanovništva, prije svega mladih. Uprkos činjenici da se u ratu i poslijeratnom periodu u grad doselio veliki broj ljudi iz ratom zahvaćenih područja, svi pokazatelji govore da je u Trebinju danas znatno manje stanovnika nego po popisu stanovništva iz 1991. godine. Vrlo je loša i starosna struktura stanovništva jer je sve veći broj penzionera, a iz godine u godinu smanjuje se broj učenika i studenata. Zbog toga grad treba da posveti veliku pažnju populacionoj politici. Fond Sveti Vukašin je pokazatelj kako podsticaju utiču na povećanje nataliteta, jer je sigurnost i određena primanja puno značio majkama i roditeljima da rode još jedno dijete. Nažalost Fondacija „Sveti Vukašin“ je posle kratkog vremena prestala sa radom, ali je i kratko funkcionisanje pokazalo da se natalitet povećava kada se obezbjedi materijalna sigurnost

Svaka trudnica-porodilja u Trebinju će imati na teret budžeta, na svako novorođeno dete po 2 pakovanja pelena mjesečno u periodu od prve 2 godine života djeteta.

Racionalnim trošenjem, uštedama na svim nivoima i pravednijom raspodjelom sredstava u budžetu treba obezbijediti sredstva za funkcionisanje Fonda iz koga bi svaka nezaposlena majka koja ima četvoro ili više maloljetne djece svakog mjeseca dobijala minimalnu platu sve dok ne dobije stalan posao (već je navedeno da će imati prednost pri zapošljavanju). Svako novorođeno dijete treba od grada da dobije 500 KM, a odnos poslodavaca prema trudnicama i majkama biće pod posebnom lupom kontrolnih organa. Udruženje roditelja sa problemom steriliteta „Bebe“ za kratko vrijeme postiglo je zavidne rezultate, pa će sigurno u narednom periodu imati daleko veću finansijsku podršku i pomoć lokalnih vlasti. Svim penzionerima u Trebinju na teret budžeta obezbijediti osnovnu-primarnu zdravstvenu zaštitu u svemu što to znači kao i lijekove za sve penzionere koji imaju neku hroničnu bolest. Takođe na teret budžeta svi penzioneri će imati besplatan gradski i prigradski prevoz u neograničenom obimu.

Grad mora obezbijediti sredstva za normalan rad Narodne kuhinje za sve građane koji su u stanju socijalne potrebe i u Trebinju niko ne smije da bude gladan i bez osnovnih sredstava za život. Centar za socijalni rad dobiće zadatak da svake godine izradi i prekontroliše socijalnu kartu stanovništva i utvrdi tačan broj osoba koje nemaju ni minimum sredstava za život dostojan čovjeka. Narodna kuhinja će dobiti znatno veća sredstva kako bi neophodan obrok mogao da dobije veći broj korisnika. Položaj penzionera i starih osoba je svima poznat, a njihovo Udruženje penzionera uz borce i invalide je od strateškog značaja za grad, pa će u narednom periodu morati iz budžeta dobiti značajnija sredstva kako bi se poboljšao njihov položaj. Penzioneri su nažalost podijeljeni, kao i cijeli grad, sva udruženja, klubovi, čak i porodice, kako bi moćnici lakše vladali kada zavade narod. Odmah nakon promjene vlasti mora se ukinuti paralelno „Lukino“ udruženje penzionera koje vodi Đoko Tarana, i pomoći kroz grantovska sredstva ovoj populaciji.

Udruženje penzionera u Trebinju treba da ima podršku lokalne administracije,  dobije značajniji grant i sredstva iz budžeta. Iz tih sredstava davala bi se pomoć penzionerima koji imaju minimalne penzije do 200 KM, organizovale bi se besplatne izletničke ture i putovanja do okolnih manastira. Društvo mora pokazati najstarijim da se o njima vodi računa, da nisu zaboravljeni i prepušteni sami sebi.

8.0ODNOS PREMA BORAČKOJ POPULACIJI  I OSNIVANJE MUZEJA OTADŽBINSKOG RATA

Iako su mnogima puna usta zaštite prava demobilisanih boraca koji su najzaslužniji za stvaranje Republike Srpske, nažalost, brojni su primjeri maćehinskog odnosa prema ovoj populaciji i ponižavajućeg zapošljavanja i napredovanja dezertera koji su naputili Trebinje 1991. i 1992. godine, a poslije rata se vratili sa novcima i “kupili” radna mjesta u HET-u i drugim javnim preduzećima i administraciji. Greške iz prošlosti se teško mogu ispraviti, ali u skladu sa svojim mogućnostima gradska uprava treba na svakom koraku da iskaže poštovanje prema demobilisanim borcima i organizacijama koje okupljaju ovu populaciju. Važno je da gradske vlasti pokažu razumijevanje problema velikog broja nezaposlenih demobilisanih boraca, te ulože maksimalne napore kako bi se riješio ovaj problem kod najugroženijih pripadnika i demobilisani borci gdje je to moguće imali bi prioritet u zapošljavanju u skladu sa zakonom na raspisanim konkursima za zapošljavanje.  Treba u saradnji sa BORS-om izradiri precizan Registar boraca, te uvesti novčanu naknadu za demobilisane borce u zavisnosti koliko su vremena proveli u zoni borbenih destava. Poniženje, sraman odnos i podjele boraca su ostavile posledice, i nova gradska vlast treba da promijeni odnos prema boračkoj populaciji iz korjena, te se vrati ugled i položaj u društvu kakav zaslužuju.

 9.0ZDRAVSTVO

 Politriku izbaciti iz zdravstva, a nijedan ljekar ne smije sucjenjivati partijskom knjižicom kako bi dobio posao i specijalizaciju., Mora se zaustaviti odlazak dobrih ljekara, jer su potrebne godine da bi se formirao ljekar specijalista. Mora se pronaći način da svi ljekari sa evidencije Zavoda za zapošljavanje dobiju posao i šansu, jer je zdravlje nacije na prvom mjestu. Problemi u radu Doma zdravlja Trebinje, velikih dugovanja iz prošlosti te teret prevelikog broja nemedicinskih radnika je veliko opterećenje za ovu zdravstvenu ustanovu i gradsku administraciju. Lokalna vlast kontroliše rad Doma zdravlja, a ova ustanova u narednom periodu mora na potpuno transparentan način da zapošljava medicinski kadar i druge radnike, kao i da vrši stalnu kontrolu trošenja sredstava. Stručnjaci iz ove oblasti treba da urade program poboljšanja i unapređenja zdravstvene zaštite stanovništva, a lokalne vlasti će pomoći obuku i specijalizaciju mladih ljekara u Opštoj bolnici Trebinje. Takođe, vrlo je važno da se uspostavi saradnja sa većim medicinskim centrima kako bi u Trebinje dolazili i liječili pacijente vrhunski ljekari, prije svega naši ljekari koji su postali poznati i priznati stručnjaci u regionalnim i svjetskim medicinskim centrima. Moraće se povesti odlučna borba protiv korupcije i insistirati na što boljem odnosu prema svim pacijentima u Domu zdravlja i Opštoj bolnici.

Grad mora obezbijediti sredstva za prevoz teško oboljelih pacijenata iz Trebinja u veće zdravstvene ustanove u Republici Srpskoj, Srbiji i Crnoj Gori. Pravo na besplatan prevoz službenim automobilima grada imaće sve maloljetne osobe, studenti, nezaposleni, penzioneri i radnici čija mjesečna primanja ne prelaze 600 KM. 

10.0POLITIKA OMLADINE I ODNOS PREMA MLADIMA

Mladi u Trebinju su u jako teškom položaju, i nažalost sve je više onih koji odlaze iz grada i regije jer ovdje ne mogu naći posao i ne vide nikakvu perspektivu. Zbog toga je rješavanju pitanja mladih potrebno posvetiti posebnu pažnju, i postepeno izvršiti smjenu generacija. Nedopustivo je da se na gotovo svim uticajnim mjestima i funkcijama već decenijama nalaze isti ljudi koji su napravili sistem spojenih posuda i tako se međusobno dobro uvezani održavaju na položaju. Mladima treba pružiti šansu da pokažu svoje sposobnosti i dođu do izražaja. Biće prekinuta praksa da jedna osoba ima više prihoda u javnim preduzećima i upravnim odborima, a sigurno je da grad ima dosta mladih i sposobnih ljudi kojima se može ukazati povjerenje da dođu na odgovorna radna mjesta.

Sredstva u budžetu namijenjena mladima će biti povećana, ali će biti prekinuta praksa da se po partijskoj liniji finansiraju skupi fiktivni projekti koji nemaju rezultata i opravdanja. Finansiraće se isključivo konkretni projekti koji će pomoći u rješavanju određenih društvenih problema (pomoći starim, usamljenim, bolesnim, ovisnicima, uređenju okoline…), a sredstva će se uplaćivati po etapama tek kada se pokažu rezultati rada i aktivnosti. Svi redovni studenti (osim brucoša) na javnim fakultetima treba da dobiju stipendije od grada, a posebno se treba voditi računa o finansiranju deficitarnih zanimanja. Pažnju treba posvetiti djeci i studentima nezaposlenih roditelja, te obezbjediti dvije povratne karte za studente javnih fakulteta koji ne studiraju u Trebinju. Ovo je mali izdatak za budžet a studentima će to puno značiti.

Od vitalnog značaja je povratak stotine obrazovanih intelektualaca koji rade u inostranstvu i čije bi znanje i iskustvo nemjerljivo doprinijelo razvoju grada i regije. Grad već posjeduje određenu opremu pa će u Domu kulture biti obezbijeđen prostor u kome bi se omogućilo mladim muzičarima da organizuju svirke i takmičenje bendova, tonske probe…

11.0SARADNJA TREBINJA SA DUBROVNIKOM I SUSJEDNIM GRADOVIMA U REGIJI

Prošlo je 25 godina od završetka rata i 30 godina od početka tragičnih sukoba na ovim prostorima, a to je dug vremenski period u kome bi trebalo da se zacijele rane proizašle iz tragičnih događaja. Nova gradska uprava u saradnji sa Vladom Republike Srpske, Savjetom ministara BiH i Ministarstvom vanjskih poslova treba da pokrene inicijativu kako bi se u potpunosti otoplili i relaksirali odnosi dva grada. Posljednjih godina uspostavljena je gotovo normalna saradnja i odnos Trebinjaca i “Gošpara”, a to treba da se dogodi i na višim ljestvicama.

Od vitalnog značaja za dalji razvoj Trebinja je otvaranje prema jugu, Dubrovniku i Herceg Novom, abilo bi dobro naći način da se do 2028. godine, kada ističe koncesija Vuku Hamović, da se smanji cijena putarine na putu Trebinje – Herceg Novi koja umnogome otežava saradnju dva grada.

11.1IPA PROJEKTI, PREKOGRANIČNA SARADNJA I KORIŠĆENJE PREDPRISTUPNIH FONDOVA

Trebinje ima prednost da se nalazi na tromeđi između BiH, Crne Gore i Hrvatske, te i na granici između Republike Srpske i Federacije BiH. Ovakav povoljan položaj daje pogodnosti za trgovinsku razmjenu i razvoj turizma, ali u proteklom periodu nisu iskorištene sve mogućnosti. Kao grad koji se nalazi na granici Evropske Unije postoji veliki potencijal za projekte prekogranične saradnje, a posebno je zanimljiva činjenica o tri grada u tri države koji su međusobno ratovali prije 25 godina. Opština Ravno i JP “Vjetrenica” u 2015. i 2016. godini su nosioci projekta vrijednog više stotina hiljada evra u kome učestvuje više opština u Hrvatskoj i BiH, od Neuma, Konavala, Čapljine i Trebinja a odnosi se na obnovu stare trase uskotračne željeznice za bicikliste. Donekle je poražavajuća činjenica da malo Ravno koje je nastalo na okupiranom području opštine Trebinje realizuje projekat koji je vrijedniji od IPA sredstava koje je Trebinje dobilo u posljednjoj deceniji. U protekle 4 godine gotovo da nije korištena mogućnost apliciranje projekata IPA fondova Evropske Unije, i tu je propuštena velika šansa da se obezbjede bespovratna sredstva, i to se mora promijeniti u naredne 4 godine

Uvjereni smo da je prostor koji se nalazi na tromeđi i granici Evropske Unije veoma atraktivan, i da bi kvalitetni dobri projekti dobili značajnu materijalnu podršku iz IPA fondova. Planinski masiv Orjen, koji se nalazi u neposrednom zaleđu Mediterana, veoma je atraktivan ne samo kao izletište za bogate primorce, već investicije u razvoj ozbiljne turističke i ugostiteljske djelatnosti.

12.0RAZVOJ TURIZMA, PROMOCIJA TREBINJA

Najveća perspektiva i šansa za razvoj Trebinja je turizam, jer grad ima izvanredan geografski položaj i klimu. U turizmu se možda u početku ne može zaposliti veliki broj radnika, ali se mogu ostvariti veliki profiti, te uvezati čitav niz privrednih grana koje bi se oslanjale na turizam i svjež kapital koji bi turisti donijeli u grad i regiju. Kao najjužniji grad u Republici Srpskoj i BiH ima prijatnu izmijenjeno-mediteransku klimu sa blagom zimom i toplim ljetom, nalazi se na tromeđi tri države (BiH, Crne Gore i Hrvatske) i raskrsnica je pet magistralnih puteva (iz pravca Sarajeva, Nikšića, Herceg Novog, Dubrovnika i Mostara). Važno je naglasiti da je trenutno Trebinje najjužniji i jedini srpski grad sa mediteranskom klimom. Najznačajnija pogodnost za razvoj turizma je činjenica da se Trebinja nalazi svega 25 km od svjetskog turističkog centra kakav je danas Dubrovnik i čiji se godišnji turistički promet mjeri milijardama dolara. Razvoju turističke ponude opština Trebinje treba da posveti veliku pažnju i izdvoji znatna materijalna sredstva iz gradskog budžeta.

I Faza

Grad pod hitno mora da standardizuje i unaprijedi rad ugostiteljskih objekata u gradu kako bi se ugostiteljska djelatnost podigla na značajno veći nivo (striktno poštovanje postojećih zakonskih odredbi koje se odnose na obaveznu radnu uniformu sa imenom konobara, donošenje računa, knjiga žalbi i slično). U gradu će se morati standardizovati i izgled kioska i privremenih montažnih objekata. Potrebno je unaprijediti Turističku organizaciju Trebinja, zaposliti mlade vodiče i stručne osobe koji poznaju strane jezike, izraditi nove razglednice savremenog dizajna, turističke mape, doraditi sajt sa turističkom ponudom grada i svim cijenama privatnog i hotelskog smještaja, istaknuti geografski položaj i blizinu mora.

“Trebinje, the small city for big holiday” – mogao bi biti naziv reklamne kampanje koju bi pokrenuo grad u saradnji sa Turističkom organizacijom i lokalnim  privrednicima iz turističko-hotelijerskog sektora. Prvi cilj promotivne kampanje svakako bi bili turisti iz susjedne Srbije, ali bi se i na drugim područjima  promovisao grad, njegove ljepote i prednosti. Internet i moderna sredstva komunikacije omogućili su vođenje relativno jeftine i efikasne promotivne kampanje što treba iskoristiti na najbolji način kako bi što više gostiju došlo i zadržalo se na jugu Srpske. Na ulascima u Trebinje iz pravca Dubrovnika, Mostara, Nikšića i Bileće trebale bi se postaviti metalne konstrukcije sa porukama dobrodošlice u mali grad za veliki odmor.

II Faza

Potrebno je zaustaviti arhitektonsko nasilje i povratiti autentičan izgled Starog grada, Krša i užeg gradskog jezgra. Radovi na popločavanju Starog grada  idu previše traljavo i sporo, i neophodno je do kraja 2021. Godine završiti popločavanje trgova i ulica u Starom gradu, jer su sredstva u saradnji sa Srbijom obezbjeđena. Hitno je potrebno donijeti uredbu kojom bi se u starim djelovima grada očuvao autentičan i arhaičan izgled uz isključivo korištenje kamena i drveta kao građevinskog materijala. Brojne stare zgrade u centru grada izrađene su od kamena, ali imaju naknadno postavljenu fasadu, koja je često u veoma lošem stanju, pa  postepeno grad u saradnji sa vlasnicima objekata treba da realizuje projekat revitalizacije, skidanja fasada i vraćanja kamena sa lijepim fugama. Estetski efekat bio bi ogroman i potpuno bi se promijenio izgled užeg gradskog jezgra u vrlo kratkom roku, a Trebinje bi poprimilo obrise mediteranskog mjesta.

U cilju obogaćivanja turističke ponude maksimalno traba podržati privatnike koji su zainteresovani da u okolini Trebinja na pogodnoj lokaciji naprave etno naselja sa kućicama od drveta i kamena, tradicionalnom hercegovačkom kuhinjom i drugim pratećim sadržajima.

Jedna od vrlo atraktivnih lokacija je voćnjak bivšeg „Agrokopa“ zasađen višnjama pored nove južne obilaznice, između Bregova i Pridvoraca. Bivši „Agrokop“ je pod koncesiju dobio zemlju na korištenje, ali ne i u trajno vlasništvo, pa bi se mogao riješiti problem i zemlja ponuditi bogatom i ozbiljnom investitoru koji je zainteresovan da uloži sredstva u ovaj projekat. Ostrvo sa voćnjakom koje se nalazi pored nove južne obilaznice i pripada bivšem „Agrokopu“ je vrlo atraktivna lokacija pored rijeke za gradnju etno-sela ili nekog ugostiteljsko-turističkog kompleksa sličnog Etno-selu „Stanišići“ pored Bijeljine. Sigurno je da bi se mogli naći zainteresovani investitori koji bi bili spremni uložiti značajna sredstva u adekvatan objekat, a grad bi dobio nova radna mjesta i obogatio turističku ponudu.

III Faza

Grad treba da napravi studiju i projekat obnove kanala koji je nekada opasivao Stari grad jer bi realizacijom ovoga projekta Trebinja postalo kuriozitet kao jedinstven grad na Balkanu sa srednjovjekovnim Kastelom koji je sa svake strane okružen vodom. Hidroelektrane na Trebišnjici su najvažnije preduzeće u Hercegovini i one imaju velike mogućnosti za razvoj Trebinja i Hercegovine, ali i obavezu poboljšanja kvaliteta života u Hercegovini. Stari grad je jednim dijelom naslonjen na Trebišnjicu, pa bi HET trebalo da uzme aktivno učešće u otkopavanju hendeka koji je izgrađen za vrijeme Turaka, a koji su 1934. godine zatrpali Austrougari. Kanal je bio širok oko pet, a dubok oko dva metra, a zatrpan je poslije dolaska Austrije iz higijenskih i zdravstvenih razloga (dr Levi je predložio zatvaranje zbog pojave malarije), jer se u njemu nalazila ustajala voda koja nije proticala, posebno ljeti kada je bio nizak vodostaj Trebišnjice.

Zidine Starog grada treba osvijetliti, a na dva ulaza u Kastel treba postaviti drvene mostiće sa lancima. Treba imati na umu da samo kurioziteti i rijetke stvari mogu privući veliki broj stranih i domaćih turista i da treba uložiti sredstva kako bi se iskoristio veliki potencijal za razvoj turizma. Dolazak čamcima do Platana bio bi kuriozitet, a Trebinje bi bio jedini grad na prostorima bivše Jugoslavije koji bi imao stari Kastel sa svake strane okružen vodom.

Krš je jedno od najstarijih naselja u Trebinju, ali je nebrigom skoro potpuno devastirano posljednjih decenija. Već od 2021. treba zatvoriti saobraćaj u Beogradskoj (bivšoj Bilećkoj ulici), te izraditi projekat i početi sa sanacijom i obnovom kuća u ovom veoma atraktivnom dijelu grada koji se nalazi u strogom centru. Mnogi zanati nažalost su skoro izumrli, ali bi upravo ovaj dio grada mogao poslužiti za oživljavanje nekih starih zanata, te kao lokacija za prodavce suvenira, malih ugostiteljskih i trgovačkih objekata.

Grad treba u narednom periodu da vrati predmete koje je Jovan Dučić donio u Trebinje, a koji su nestali tokom i nakon završetka drugog svjetskog rata. Prije svega tu se misli na statue Herkula i Atlasa koje su se nalazile pored tunela na ulasku u Stari grad (navodno su komunisti nakon rata jednu bacili u Trebišnjicu, a drugu na smetlište Obodinu), reljefni grb Trebinja koji se nalazio iznad tunela, dva dvoglava orla sa raširenim krilima koja su se nalazila na Dubrovačkoj kapiji u naselju Carine pored Centra srednjih škola (i sada se jasno mogu vidjeti mjesta gdje su se nalazili orlovi), te druga kamena plastika koju je Dučić donio u Trebinje. Ovaj projekt mogao bi se realizovati u saradnji sa profesorima i studentima Likovne akademije u Trebinju. Takođe, grad bi nabavljao neophodan materijal, a studenti bi izrađivali umjetnička djela, a najbolji i nagrađeni radovi bili bi ustupljeni gradu Trebinju i iskoristili se za uljepšavanje ulica, trgova i naselja.

Savremeni proces urbanizacije doveo je do masovne gradnje poslovno-stambenih kompleksa u Trebinju i više stotina novih stanova. Nažalost, savremeni stambeni blokovi nemaju neophodnu prateću strukturu i imaju hroničan problem nedovoljnih zelenih površina, igrališta za djecu i parking prostora. Novi ljudi koji će preuzeti Odjeljenje za urbanizam treba da posvete veliku pažnju rješavanju ovog problema i naložiti investitorima da ne smiju preći koeficijent izgrađenosti (tj. površina lokacije mora biti veća od kvadrature stambenog objekta koji se gradi) i investitori moraju obezbijediti sav neophodan sadržaj, prije svega dovoljno prostora za male parkove, zelene površine i igrališta za djecu. Treba sačuvati preostala drveća u bivšoj kasarni u blizini PU Trebinje, te pošumljavanjem dijela Zasad polja i bivše kasarne u centru grada osnovati još jedan park sa prigodnim sadržajem za djecu i penzionere kako bi Trebinje postalo prepoznatljivo i po gradskom zelenilu, velikim i uređenim parkovima koji su pluća grada. U svim dijelovima grada treba pronaći površine koje bi se pretvorile u „zelene oaze“ gdje bi se građani rekreirali i odmarali, posebno tokom ljeta u perioda visokih tropskih temperatura u Trebinju.

Hercegovina je poznata po kamenu, pa je neophodno zahtijevati da se urbanističkim i građevinskim dozvolama što više nametne korištenje kamena i prirodnog materijala u građevinarstvu, te da se strogo vodi računa o gradnji i objektima u starom i užem gradskom jezgru. Posla za dobre majstore u obradi kamena u Hercegovini će uvijek biti, kao i materijala za obradu, ali utisak je da nema dovoljno zainteresovanih, pa bi trebalo više njegovati ovaj zanat, animirati mlade ljude koji bi željeli izučiti zanat i širiti ovu djelatnost jer građevine od kamena imaju veliku vrijednost i ovaj zanat obezbjeđuje stabilnost i lagodan život za sve oni koji znaju i žele da rade).

Kuća arhitekture ili Arhitektonski centar Trebinjeje organizacija u kojoj bi se strukovno okupljale  arhitekte, urbanisti, građevinski inženjeri i dr. Ustanova ovoga tipa bi imala za cilj da okupi ljude od struke koji bi svojim aktivnim učešćem, idejama, mišljenjima i vođenjem stručnih rasprava pomogli da se grad i šira zajednica razvijaju na adekvatan način. U nekim zemljama zapada postao je trend da lokalna uprava blisko sarađuje, pomaže rad i osnivanje ovakvog strukovnog udruženja koje bi imalo i savjetodavnu ulogu i pomagalo rukovodstvu grada pri donošenju određenih rješenja i smjernica u razvoju, izrade uredbi koja bi jasno regulisala način, formu i estetiku uređenja fasada, objekata unutar gradskog jezgra. Kuća arhitekture bi organizovala i prezentacije radova arhitekata, njihovih djela i rješenja, te radionice za različite uzraste sa ciljem da se kod mladih proširi svijest o arhitekturi.

Gradska uprava obezbijedila bi prostorije koje bi koristilo ovo udruženje, te skromna sredstva iz budžeta neophodna za normalan rad i funkcionisanje, a sa druge strane Kuća arhitekture bi predlagala ideje i rješenje za uređenje i razvoj grada, te radila na projektu stvaranja Liste nepokretnog kulturnog blaga Trebinja,koji bi obuhvatio zaštićene objekte i istorijske cjeline važne za grad.

Umjesto čitave palete duginih boja koja se trenutno bez ikakvog reda koristi prilikom izgradnje i uređenja stambenih objekata, neophodno je precizno definisati koje nijanse pastelnih boja mogu da se koriste, te da se jasno precizira koja boja ili nijansa fasade može da se koristi i na kojoj lokaciji u Trebinju.

Vjerski turizam– U istočnoj Hercegovini nalazi se 70% od ukupnog broja kulturno-istorijskih spomenika u Republici Srpskoj, a bogato kulturno nasljeđe, veliki broj srednjovjekovnih crkava i manastira daje mogućnost za razvoj vjerskog turizma. Selo Mrkonjići u Popovom polju, rodno mjesto Svetog Vasilija Ostroškog i Tvrdoškog trebalo bi u narednom periodu da postane mjesto hodočašća pravoslavnih vjernika.

Ranohrišćanski manastir Zavala na obodu Popovog polja, manastiri Tvrdoš, Petrovo polje, Duži, Kosijerevo, kompleks Hercegovačke Gračanice, te brojne pravoslavne crkve u Trebinju i južnoj Hercegovini daju mogućnost za razvoj vjerskog turizma i dolazak velikog broja pravoslavnih vjernika tokom cijele godine. Pored Hercegovačke Gračanice i Crkve Svetog Arhanđela Mihajla u Hrupjelima, izgradnja male crkve na uzvišenju Humac iznad Pridvoraca i Todorića dala bi sjajan vizuelni dojam, posebno uz svjetlosne efekte kada gosti dolaze u Trebinje iz pravca Bileće i Mostara.

Kongresni turizamje takođe nedovoljno iskorišten, jer je Trebinje jedan od atraktivnijih gradova za organizovanje raznih seminara i konferencija ne samo u Republici Srpskoj, već i u cijeloj Bosni i Hercegovini. Za razvoj kongresnog turizma prije svega je neophodna privatna inicijativa i prilagođavanje hotelskih kapaciteta ovoj grani turizma, ali Turistička zajednica mora da pomogne promociji i usklađivanju rada hotelsko-ugostiteljskih preduzeća.

Sportski turizam – mediteranska klima, blage zime bez snijega i niskih temperatura, hotelski kapaciteti, sportski tereni i dobar geografski položaj stvaraju dobar preduslov za razvoj sportskog turizma i organizovanje prije svega zimskih priprema sportskih ekipa u regionu. Potrebno je izgraditi i urediti nove staze za trčanje, te iskoristiti mogućnosti Ubala i planinskog masiva Orjena.

Postoje određeni potencijali za razvoj i zdravstvenog turizma, organizovanje sajamskih manifestacija, kongresa i razvoj drugih grana turizma. Od krucijalne važnosti za razvoj i promociju turizma je da se osmisli što više aktivnosti i da se u turističku funkciju stavi što više objekata kako bi turisti imali dovoljno sadržaja za višednevni boravak u Trebinju, a ne da se sve atraktivne lokacije obiđu za dan ili dva.

13.0KORIŠTENJE POTENCIJALA TREBIŠNJICE, GORIČKOG I DIJELA BILEĆKOG JEZERA, STRATEŠKA SARADNJA GRADA I HET-a

Hidroelektrane na Trebišnjici su strateško i najvažnije javno preduzeće ne samo u Trebinju, već i u cijeloj istočnoj Hercegovini. Godišnje ovo preduzeće proizvede i preko 60 000 000 KM električne energije i svakako da je za ubrzan razvoj Trebinja i regije neophodna dobra saradnja i koordinacije između gradske administracije i HET-a bez obzira ko činio lokalnu i republičku vlast. HET je uvijek bio motor koji se koristio kao pogon i sigurna baza za razvoj grada i regije, a tako treba da ostane i u narednom periodu.

Do sada nisu dovoljno iskorišteni svi potencijali rijeke Trebišnjice i vještačkih jezera koja se nalaze nadomak Trebinja. Osim otkopavanja hendeka sa HET-om bi se mogla zajednički finansirati gradnja pješačke i biciklističke staze od Bregova do Dražin Dola i manastira Tvrdoš. Grad Trebinje i HET zajedno treba da izrade projekat izmještanja starog mosta iz Goričkog jezera na lokaciju u centru grada, te da se iskoristi vrijeme tokom remonta postrojenja kako bi se most brzo izmjestio na drugu lokaciju u Trebinju. Jedno od rješenja je da se premosti Trebišnjica između Bregova i Ložione i ostrvo „Sicilija“ spoji sa ova dva naselja.

Osim za kupanje i ribolov, potencijali Goričkog i dio Bilećkog jezera mogu se koristiti kao odlično mjesto za gradnju vikendica i privlačenje bogataša iz drugih krajeva države. Urbanisti, građevinski inženjeri i arhitekte treba da izrade Plan uređenja jezera i istraže sve mogućnosti.

HET i kompanija „Swisslion“ uz Elektroprivredu Republike Srpske trebaju biti najvažniji partneri grada Trebinja u kapitalnim razvojenim projektima uređenja Trebinja i istočne Hercegovine. Gradske vlasti i inspekcija moraju naći način da se kontroliše rad strateških javnih preduzeća, HET-a, Elektroprivrede RS i Elektro-Hercegovine, kako bi se psriječilo i zaustavilo izvlačenje novaca i rušenje sistema koji je ključan za Trebinje i Hercegovinu. Svim mogućim sredstvima, blokadama i protestima, po svaku cijenu spriječiće se prodaja Elektroprivrede RS, HET-a, te čuvati interesi zaposlenih radnika. Ova preduzeća ne smiju biti ničija prćija, njima se mora upravljati savjesno i odgovorno, i siguirno je da će se naći način da se zaustave negativne tendenije i loša praksa, a da odgovorni, koji misle da su nedodirljivi, budu pozvani na odgovornost.

15.0 GRADSKI I PRIGRADSKI PREVOZ

Trebinje je vrlo razuđena opština koja već duže vremena ima problema sa velikim saobraćajnim gužvama i nedovoljnom broju parking mjesta u centru grada. U srazmjeri sa brojem stanovnika grad ima veliku površinu, a prigradska naselja Banjevci, Dražin Do i Petrovo polje međusobno su udaljena i više od desetak kilometara. U prigradskim naseljima nema puno bogatih stanovnika, većina građana nema svoj automobil ili novaca za svakodnevni prevoz. Grad treba da osnuje sopstveno saobraćajno preduzeće ili sklopi ugovor sa privatnim firmama koje bi uvele redovne autobuske linije prigradskog saobraćaja. Mali autobusi sa tridesetak sjedišta svakog dana u periodu od 6.00 do 17.00 časova na svaki sat pravili bi krug od Lastve, Banjevaca, Dražin Dola do Petrovog polja i Zgonjeva.

Uvela bi se i jedna noćna linija koja bi zimi u 22.30, a ljeti u 24.00 odvozila mlade iz grada do svojih domova u prigradskim naseljima. Đaci, nezaposleni i penzioneri koji žive u prigradskim naseljima mjesečne karte bi kupovali po simboličnim cijenama od svega 10 KM, dok bi ostali građani mjesečne karte mogli kupiti za svega 20 KM. Dnevna karta bi koštala 2 KM, a na ovaj način prikupila bi se određena sredstva, dok bi ostatak potreban za normalno funkcionisanje prigradskog saobraćaja bio subvencionisan iz budžeta opštine. Uvođenje prigradskog autobuskog prevoza olakšao bi život građanima u naseljima udaljenim od centra grada, smanjio troškove prevoza i života, ali i uticao na smanjenje saobraćajnih gužvi.

 15.1UREĐENJE SAOBRAĆAJA

U gradu Trebinju, posebno ljeti i u vrijeme saobraćajnog špica, primjetni su veliki zastoji u saobraćaju i vidljivo je da sadašnja gradska saobraćajna infrastruktura ne može zadovoljiti sve potrebe građana dok se ne završi obilaznica i potpuno izmjesti teretni saobraćaj iz grada. Neophodno je da grad angažuje saobraćajne inženjere kako bi izvršila sveobuhvatna analiza saobraćaja u gradu, markirali problemi sa saobraćajnim gužvama na određenim lokalitetima, te našao model bolje regulacije i bržeg odvijanja saobraćaja u gradu. Treba razmisliti da li bi umjesto semafora bilo bolje rješenje izgranja kružnog toka na nekim saobraćajnicama (npr.u Gorici na Nikšićkom putu ispod škole, na mostu u centru…) za Trebinje je od velikog značaja da se proširi tunel i most i da se poveže Tina sa Goricom završetkom gradske obilaznice.

Zbog čestih saobraćajnih nesreća na Nikšićkom putu, izlasku iz Trebinja na jugu kod Geljeva mosta (neophodno je postavljanje zaštitne ograde kod stubova gradske rasvjete pored stare trase „ćira“), na zapadnom ulasku u grad kod sjedišta bivšeg „Butreksa“ te na drugim kritičnim tačkama treba preduzeti neophodne mjere kako bi se povećala bezbjednost, preduprijedile saobraćajne nezgode i smanjio broj povrijeđenih učesnika u saobraćaju.

Neke ulice treba potpuno zatvoriti za saobraćaj, a prije svega potpuno zaustaviti odvijanje saobraćaja u ulici pored HET-a i rijeke Trebišnjice između kluba „Underground“ i kamenog mosta. Ovo je veoma frekventna ulica za pješake koja povezuje Ulicu Luke Vukalovića sa šetalištem na Banjama, pa je veoma opasno povremeno mangupisanje i divljanje mladića automobilima. Postavljanjem cvijećnjaka kod „Markana“ i kamenog mosta potpuno treba zaustaviti saobraćaj u ovoj ulici koja treba da se pretvori u šetalište, a sa HET-om i Hotelom „Leotar“ (koji će od ove inicijative imati najviše koristi) obezbijediti sredstva za popločavanje ulice kamenom pločom i stavljanje lijepih kandelabera i cvijećnjaka. Za HET i goste hotela „Leotar“ omogućiti prilazak sa bočne ulice iz pravca Opšte bolnice. Pored ove gradske ulice, lokalna vlast u narednom periodu može razmisliti i o zatvaranju još nekih ulica za automobilski saobraćaj, te otvaranje novih pješačkih zona.

Grad treba da omogući više biciklističkih staza u gradu, te vremenom razmisli o ideji iznajmljivanja bicikla za turiste, goste i građane koja bi se realizovala u saradnji sa nekom lokalnom Omladinskom organizacijom. U centru grada u saradnji sa Parking servisom Trebinja treba postaviti više metalnih parkinga za bicikliste na kojima bi biciklisti mogli bezbjedno ostaviti bicikle.

Početak aktivnosti na proširenju i sanaciji postojeće dionice puta Trebinje – Poljice Petrovo Polje – Zvekovica, dodatno bi olakšao saobraćajne veze Trebinja sa primorjem i veoma važne za razvoj turizma i ove regije. Naplata putarine na putu Trebinje – Herceg Novi značajno otežava saradnju i komunikaciju dva grada, pa bi u saradnji sa republičkim Vladama trebalo otvoriti razgovore sa koncesionarom i nadležnim institucijama kako bi se prije 2023. godine, kada ističe koncesija, prekinula naplata ili smanjila cijena putarine.

16.0 KULTURA, SPORT I MEDIJI

Aktuelna vlast često patetično voli da kaže da je Trebinje grad kulture, ali najveći dio sredstava namijenjenih kulturnim aktivnostima do sada je nenamjenski i netransparentno utrošen sa ciljem da pojedinci steknu imovinsku korist. Zbog toga će doći i do velikih i radikalnih rezova u ovoj oblasti, a rukovođenje ovim važnim segmentom društvenog života biće povjereno intelektualcima, umjetnicima i univerzitetskim profesorima koji nisu stranački angažovani. Većini ili gotovo svim dosadašnjim „gradskim ocima“ i kulturnim poslenicima, nova vlast će se zahvaliti na saradnji. Svaki kulturni događaj koji se bude finansirao sa gradskog granta moraće da ima pismeno obrazloženje šta se i kako finansiralo sa preciznom specifikacijom troškova, te kakav je rezultat postignut.

Veliki kulturni događaji poput festivala, Dučićevog dana i sl. moraće znatno skromnije da se organizuju, a sredstva racionalnije troše. Udruženja i organizacije koje su od vitalnog značaja za grad, poput Gradskog pozorišta, hora „Tribunia“, KUD-a „Alat“… imaće veću podršku gradske uprave. Od posebnog značaja će biti uspostavljanje bolje i konkretnije saradnje između lokalnih vlasti i Akademije likovnih umjestnosti. Jedan od planova je da grad pomogne nabavku materijala neophodnog za rad Odsjeka za vajanje, a da sa druge strane studenti i profesori Likovne akademije godišnje izrade  spomenik koji bi se postavljao na adekvatnim lokacijama u gradu (npr. u gradskom parku, ispred Muzeja i važnijih institucija, na raskrsnicama, kružnim tokovima…)

Grad Trebinje treba u narednom četvorogodišnjem periodu da podrškom uglednih istoričara i intelektualaca iz Trebinja i Hercegovine istrgne iz zaborava i nađe najbolji način da se oživi uspomena na ugledne Trebinjce i Hercegovce o kojima se danas malo govori, poput bana Petra Ivaniševića, dobrotvora Luke Ćelovića Trebinjca, slikare Anastasija Popovića, Rista i Betu Vukanović, profesora Novicu Kraljevića, Luke Vukalovića, Save Vladislavića i mnogih drugih koji su svojim djelom i zalaganjem zadužili generacije Hercegovaca~

Politika će gvozdenom metlom biti potpuno uklonjena iz sporta i u ovoj sferi neće biti mjesta za kalkulante koji nisu imali nikakvih uspjeha u sportskoj karijeri, kojima rad u sportskim klubovima služi za dodatno bogaćenje i ostvarivanje ličnih interesa. Stadion „Brekana“ u Bregovima i drugi sportski objekti uvijek će biti dostupni na korištenje mladima bez naknade. Sportska dvorana „Miloš Mrdić“ moraće da ima niže cijene usluga za rekreativce, a povešće se i znatno veća kontrola poslovanja ovog objekta..

Umjesto bacanja novaca na rasvjetu treba uložiti sredstva za rad mladih u FK Leotar, koji bi bio baza za sve fudbalere izu Hercegovine, stvorili se novi veliki grači poput Gaćinovića ili Cimirota, a FK Leotar studioznim radom vratio na stare staze uspjeha.

Košarka je tradicionalno veoma popularan sport u Trebinju, a KK Leotar bez veće podrške gradskih vlasti postiže dobre uspjehe. Da su milioni maraka uloženih u FK Leotar bili uplaćeni na račun KK Leotar sigurno je da bi košarkaši sada igrali regionalnu košarkašku ligu sa Partizanom, Crvenom Zvezdom i ostalim najvećim klubovima regiona, što bi bila prava i odlična reklama za naš grad. Zbog toga bi u narednom periodu trebalo više pažnje posvetiti KK Leotar, vraćanju poznatih igrača koji su već izgradili karijere u velikim klubovima, nastojati osvojiti prvenstvo i plasirati se u regionalno takmičenje. Naši košarkaši dosadašnjim uspjesima zaslužili su veću podršku od grada Trebinja, HET-a i Elektroprivrede i ljudi koji se nalaze na odgovornim funkcijama u gradu trebali bi postići konsenzus i napraviti projekat koji bi se u naredne dvije do tri godine, oslanjajući se na domaće snage i uz angažovanje nekoliko dobrih pojačanja, omogućio plasman i nastup Leotara u ABA ligi. Na taj način malo Trebinje bi postalo grad na evropskoj mapi i ovaj uspjeh značajno bi doprinio promociji grada i popularizaciji sporta. Za to bi bilo neophodno rekonstruisati i proširiti dvoranu u Bregovima, podići krov za neka 3 do 4 metra i proširiti svlačionice, ali ta relativno mala investicija ne bi se mogla porediti sa sveukupnom dobiti koju bi imao grad i regija.

Podmlađivanje kadrova u sportu, i angažovanje mlađih, uspješnih i uglednih sportista koji bi postepeno preuzeli u svoje ruke rukovođenje ovom oblašću sigurno bi pozitivno djelovalo na nove mlade generacije i motivisalo ih da treniraju neke sportove koji su tradicionalno veoma popularni u Trebinju. Grad Trebinje treba da obezbijedi neophodna sredstva kako bi se ponovo reaktivirao rad Školskog kluba u Trebinju.

~

Gradski mediji moraju da budu potpuno slobodni i nezavisni, oslobođeni bilo kakvog uticaja vladajućih partija, a pokretanjem portala Radio Trebinja, emitovanja programa Radio Trebinja preko interneta, značajno je posljednjih godina unapređen rad ove javne ustanove. Glavni urednici moraju da budu nestranačke i potpuno nezavisne ličnosti. Iako je trenutno jedan od najotvorenijih i najobjektivnijih medija u gradu, Radio Trebinje treba potpuno da se oslobodi uticaja vladajuće stranke postavljanjem nepristrasne i nestranačke ličnosti za direktora i glavnog urednika, biti istinski objektivni javni servis i čuvar interesa javnosti, a ne neke Partije ili političara.

Grad Trebinje i aktuelni gradonačelnik prebacili su ogromna sredstva, kao i opremu iz Doma kulture, na račun Herceg televizije, pa će se detaljno sve ispitati, utvrditi pravno vlasništvo nad ovom medijskom kućom. Herceg TV ne smije biti partijska televizija, kako je to danas, već javni servis Hercegovinde koji će promovisati regiju a ne jednog čovjeka.

17.0 RAST BROJA OVISNIKA I BORBA SA NARKOMANIJOM

Problem bolesti zavisnosti, prije svega narkomanije, koji je zadnju deceniju zahvatio Trebinje, dobio je nažalost alarmantne razmjere. Sa ovom pošasti modernog doba teško se bore i mnogo bogatija i razvijenija društva od našeg, ali svi treba maksimalno da se angažuju kako bi se zajedničkim snagama uhvatili u koštac sa ovim možda i najvećim problemom društva. Neophodno je krenuti sa preventivnim mjerama i akcijama. Što prije treba pokrenuti veliku kampanju protiv konzumiranja i zloupotreba droge i u tu svrhu napraviti kratak dokumentarni film sa najužasnijim scenama drogiranih, bolesnih ovisnika, potresnim životnim pričama koje treba da uplaše mlade da na vrijeme shvate u kakav pakao ih vodi i sam pokušaj da probaju neki narkotik.

Neophodno je zalagati se da se zbog narušenih mjerila ljudskih vrijednosti u srednjim školama bar jedanput u semestru dovedu ugledni profesori i ljudi koji bi držali predavanja iz etike i upozorili na opasnosti od bolesti zavisnosti. Grad Trebinje u saradnji sa Ministarstvom zdravlja RS (koje bi trebalo da obezbijedi kvalitetne stručnu pomoć i potrebne medikamente) i uz pomoć Crkve treba da obezbijedi lokaciju i potrebnu infrastrukturu kako bi se započeo projekat osnivanja ustanove za liječenje ovisnika zatvorenog tipa sa radionicama i ostalim sadržajem koja bi bila smještena izvan gradskog područja. Porazna je činjenica da su zavedeni ljudi često odbačeni, prepušteni sami sebi, ili se liječe od opake i teške bolesti uglavnom u katoličkim zajednicama u zapadnoj Hercegovini.

18.0 SARADNJA SA NEVLADINIM SEKTOROM

Zakonska regulativa je propisala da određen iznos sredstava u budžetu treba da se izdvoji za finansiranje rada nevladinih organizacija. Nažalost, u posljednjih 10-ak godina stvorena je praksa da se sredstva iz budžeta prebacuju na račun nevladinih organizacija iza kojih stoje političke stranke, da se budžetski novci koriste za finansiranje političkih aktivnosti i zadovoljavanja potreba partijskih aktivista. Takva praksa odmah mora da se prekine, a iz budžeta da se finansiraju isključivo projekti koji će istinski da pomognu u rješavanju društvenih problema, te da nevladin sektor pomogne lokalnoj i republičkoj organizaciji. Najviše sredstava biće namijenjeno nevladinim organizacijama koje se budu bavile rješavanjem problema narkomanije, siromaštva, odnosa prema starim licima i promociji turizma.

Grad će finansirati konkretne projekte koji će se transparentno i javno trošiti, a građani će preko informacija objavljenih na portalu grada Trebinja i Službenom glasniku moći da u svakom trenutku vide visinu sredstava koje je dobila neka nevladina organizacija i cijeli NVO sektor.

19.0 ZAKLJUČAK

Preduslov realizacije Programa razvoja Trebinja u naredne četiri godine u svemu kako je koncipiran je bezuslovna i potpuna politička volja svih političkih subjekata koji tvore skupštinsku većinu, naročito u dijelu profesionalizacije JGP. To znači da dosadašnju praksu vođenja grada treba napustiti u svemu u čemu je imala političke primjese.

Sve navedene mjere treba prilikom sastavljanja budžeta kvantifikovati kao budžetske stavke. To se može ostvariti tako što će se iz dosadašnjih budžeta eliminisati nenamjenska davanja i tako spriječiti odliv sredstava na aktivnosti koje nisu bile od opšteg društvenog interesa. Za  njihovu realizaciju potrebno je obezbijediti redovni priliv budžetskih sredstava kako bi imali kontrolisano i transparentno namjensko trošenje.

U određivanju prioriteta u razvoju Trebinja građani treba da participiraju kroz Savjet građana kao Gornji dom Skupštine Trebinja.

Za operativno praćenje realizacije budžeta Trebinja treba obezbijediti transparentnost i javnost kako bi građani imali neposredni uvid kako se troše njihova sredstva.

Za Pravdu i Red – lista Nebojše Vukanovića (sponzorska objava)